Morgunblaðið - 15.04.2007, Blaðsíða 6

6 SUNNUDAGUR 15. APRÍL 2007 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Fiskislóð 1 • Sími 580 8500
Opið mánud.–föstud. 8–18, laugard. 10–16 og sunnud. 12–16
um helgina
Stórsýning
Hymer Nova S
UMRÆÐUR um ályktanir lands-
fundar Sjálfstæðisflokksins hófust
eftir hádegið í gær og halda áfram í
dag. Eftir hádegið í dag, sunnudag,
verður forysta flokksins kosin.
Landsfundarfulltrúar skiptu sér í
26 starfsnefndir um jafnmarga
málaflokka. Nefndirnar fjölluðu í
gærmorgun um drög að þeim álykt-
unun sem lagðar voru fyrir fund-
inn. Tillögur nefndanna komu síðan
til umfjöllunar á landsfundinum
sjálfum eftir hádegið í gær og um-
ræður og afgreiðsla ályktana held-
ur áfram í dag, sunnudag.
Landsfundarfulltrúar komu sam-
an á landsfundarhófi á skemmti-
staðnum Broadway í gærkvöldi. Að
loknum borðhaldi og skemmti-
dagskrá var dansleikur fram á nótt.
Í dag verður kosið til miðstjórnar
Sjálfstæðisflokksins. Þeirri kosn-
ingu á að vera lokið klukkan 10.
Kosning í embætti formanns og
varaformanns verður klukkan 15
og áætluð fundarslit eru kl. 16.
Ályktanir
afgreiddar
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Niðursokkin Landsfundarfulltrúar rýna í gögn sem lögð voru fram. Fund-
inum lýkur í dag með kjöri formanns og varaformanns.
NÚ um stundir eiga
sér stað miklar hrær-
ingar í íslensku há-
skólaumhverfi. Starfs-
umhverfi háskólanna
er að breytast og kröf-
ur um aukin gæði og á
sama tíma lýsa for-
svarsmenn íslenskra
háskóla yfir metn-
aðarfullum áætlunum
til framtíðar. En
hvernig ber að meta
árangur og stöðu ís-
lenskra háskóla í al-
þjóðlegu samhengi?
Einn drjúgur mæli-
kvarði á stöðu og vægi
háskóla er fjöldi doktora sem þaðan
útskrifast. Fyrir áratug luku aðeins
fáeinir doktorar prófi frá Háskóla Ís-
lands á hverju ári. Síðustu tvö ár hafa
þeir hins vegar verið um 15. Enn sem
komið er hefur Háskóli Íslands einn
innlendra háskóla útskrifað doktora.
Það gæti breyst á næstu árum. Nú
leggja rúmlega 230 manns stund á
doktorsnám við íslenska háskóla.
Einn prófsteinn á íslenskt háskóla-
samfélag er það hversu margir úr
þeim hópi muni ljúka doktorsnámi
sínu og þá hvaðan.
Hjá Rannsóknamiðstöð Íslands,
Rannís, er haldið til haga tölulegum
upplýsingum um slíka þætti. Ásdís
Jónsdóttir starfar sem sérfræðingur
á greiningarsviði Rannís. Hún hefur
undanfarið verið að undirbúa sam-
antekt um tölfræði viðvíkjandi ís-
lenskum doktorum sem útskrifuðust
á árunum 1997–2006, hvort heldur er
hér á landi eða erlendis.
Auður í alþjóðlegri menntun
Það er ýmislegt sem telja má at-
hyglisvert í þessari samantekt, segir
Ásdís. Þar má til dæmis nefna það
hlutfall doktorsprófa sem lokið er hér
á landi. Samkvæmt tölunum hefur
doktorum sem ljúka námi frá íslensk-
um háskóla (þ.e. HÍ)
fjölgað frá því að vera
10% eða minna af öllum
íslenskum doktorum í
fjórðung nú á fáeinum
árum.
Og er það þá ekki
bara eðlileg og góð þró-
un?
„Jú, á vissan hátt því
öflug doktorsmenntun
hér heima skiptir miklu
fyrir uppbyggingu ís-
lensku háskólanna. Há-
skóli Íslands hefur til að
mynda mótað sér skýra
stefnu um að fjölga
doktorsvörnum. En um
leið vekur þetta spurningar um al-
þjóðlegan grunn háskólamenntunar
okkar Íslendinga í framtíðinni.
Í fyrra kom út úttekt sérfræðinga
OECD á æðri menntun á Íslandi. Í
skýrslunni er sérstök athygli vakin á
jákvæðum áhrifum þess fyrir íslenskt
hagkerfi hve Íslendingar hafi í mikl-
um mæli sótt framhaldsmenntun sína
á háskólastigi til annarra landa.
Höfundar skýrslu OECD telja að
hinn alþjóðlegi grunnur að fram-
haldsmenntun Íslendinga sé mikill
styrkur,“ segir Ásdís. “Flestar þjóðir
Evrópu hafa byrjað á því að byggja
upp sína eigin háskóla og eru svo
núna að líta til þess hvernig auka
megi hreyfanleika nemenda milli
landa. Þróunin hefur eiginlega verið
öfug hér vegna smæðarinnar, við
byrjuðum á að auðvelda nemendum
að fara utan, til dæmis með því að
veita námslán fyrir nám erlendis en
erum nú að snúa okkur að uppbygg-
ingu heima við.
En við þessa uppbyggingu þurfum
við auðvitað að vera vakandi til að
missa ekki alþjóðlega forskotið sem
við höfum og byggist á fjölbreytileika
og alþjóðlegum uppruna þekking-
argrunns okkar háskólamenntaða
fólks.
Ein spurning sem fjölgun doktora
frá íslenskum háskólum vekur er til
dæmis: hvaða fólk er það þá sem
skipar þennan hóp sem fjölguninni
hérlendis nemur? Er þetta hrein við-
bót; er hér um að ræða fólk sem hefði
ekki farið í doktorsnám erlendis eða
gerir þessi breyting kannski að verk-
um að færri fara utan? Og fyrstu vís-
bendingar benda að minnsta kosti til
þess að hið seinna eigi við, því á síð-
ustu tveimur árum hefur um og yfir
fjórðungur allra íslenskra doktora út-
skrifast frá íslenskum háskólum.
„Það hafa orðið miklar breytingar
á háskólasamfélaginu hér síðustu ár,“
segir Ásdís. „Hlutverk okkar hjá
Rannís er meðal annars að fylgjast
með tölfræði um doktora sem gefur
nokkra innsýn í áhrif þessara breyt-
inga á námsval þeirra sem fara í
framhaldsnám í háskólum. Eitt sem
hér ber að hafa í huga er að þegar
vísindamenn fara utan til náms
mynda þeir tengsl við erlent vísinda-
samfélag sem helst e.t.v. allan þeirra
starfsferil, þótt þeir komi aftur heim
að námi loknu. Þessi tengsl og erlent
samstarf getur skipt sköpum fyrir ís-
lenska háskóla og íslenskt rannsókn-
arumhverfi almennt.“
Mikilvægi doktora
Og hvaða máli skiptir þetta svo
allt, kynni nú einhver að spyrja.
Hverju skiptir það í raun hvort fleiri
eða færri Íslendingar útskrifast sem
doktorar?
„Það skiptir afar miklu máli,“ segir
Ásdís. „Við erum kannski ekki alveg
farin að gera okkur grein fyrir mik-
ilvægi doktorsmenntunar fyrir hag-
kerfið. Doktorar hafa mikið hagrænt
gildi fyrir samfélög sem bæði vilja
byggja upp þekkingu almennt og
byggja hagvöxt á nýsköpun. Í fyrsta
lagi vegna þess að þeir eru mið-
punktur í bæði þekkingarsköpuninni
og dreifingu á henni í menntakerfinu.
En líka vegna hins, og það er mjög
mikilvægt, að við erum að átta okkur
á að ekki eru skörp skil milli grunn-
rannsókna og hagnýtra rannsókna.
Þetta tvennt verður að haldast í
hendur. Við erum til dæmis að nýta í
dag í atvinnulífinu grunnrannsóknir
sem engan hefði grunað fyrir fáein-
um árum að væru hagnýtar.
Evrópusambandið hefur til dæmis
verið að átta sig á þessu og í 7. rann-
sóknaráætlun þess, sem ýtt var úr
vör nú í desember, er í fyrsta sinn dá-
góðri upphæð varið í grunnrann-
sóknir. Grunnrannsóknir ýta út
landamærum þekkingar okkar og
skapa forða eða „banka“ þekkingar
sem ekki var til áður. Og sumt af því
kann að hafa hagnýtt gildi í framtíð-
inni.
Staðreyndin er sú að þær þjóðir
sem vilja stuðla að hagvexti með ný-
sköpun þurfa að huga vel að mann-
auði sínum. Og þar skipta doktorar
miklu, því í doktorsnámi bæði „fram-
leiða“ menn nýja þekkingu og læra
að ráða fram úr flóknum vanda-
málum. Þetta fólk gefur um leið af
sér ýmis áhugaverð störf, ekki síst í
svonefndum „tækniþungum“ grein-
um.“
Benda þessar fyrstu athuganir
Rannís annars til einhverra sér-
stakra einkenna á þeim hópi sem kýs
að ljúka doktorsnámi hérlendis?
„Þar er að minnsta kosti ekki
kynjamunur á,“ segir Ásdís. „En þeir
sem ljúka doktorsnámi hérlendis eru
heldur eldri en þeir sem ljúka námi
erlendis. Þetta á sérstaklega við um
karlana en það munar að jafnaði
rúmum þremur árum á meðalaldri
þeirra karla sem ljúka námi hér
heima og erlendis. Þetta er auðvitað
ekki mjög mikill munur en það má
vera að þá sér frekar um að ræða að
fólk er ýmist bundið fjölskyldubönd-
um eða vinnu og á þess vegna erf-
iðara með að fara utan. Við hjá Rann-
ís erum annars að fara af stað með
stóra könnun sem mun svara ít-
arlegri spurningum um íslenska
doktora en þessi samantekt sem við
gefum út núna.“
Hvers vegna fækkar körlum í
doktorsnámi?
Má lesa fleira athyglisvert úr þess-
um tölum?
„Já, til að mynda það sem snertir
kynjamuninn,“ segir Ásdís. „Konum í
doktorsnámi hefur fjölgað mjög, þær
eru nú um tvöfalt fleiri en fyrir fáein-
um árum, en heildarfjöldi þeirra sem
ljúka doktorsnámi hefur ekki aukist.
Með öðrum orðum hefur körlunum
verið að fækka. Ég tel að það séu
kannski megintíðindin hér, því við
vitum auðvitað af fjölgun
kvennanna.“
Hvernig skyldi standa á þessari
fækkun karlanna?
„Það er ekki gott að segja. Ein
spurning er hvort hér hafi áhrif að
hálaunastörfum í þjónustu- og fjár-
málageiranum hefur fjölgað á þess-
um tíma. Eru karlar kannski upp-
teknari en konurnar af því að komast
í slík störf og velja það fremur en að
verja fjölda ára í skóla? Þetta eru í
sjálfu sér bara vangaveltur.“
Doktorsvarnir
sem mælistikur








    

         
!

  








    

  "         
! #  !

  Einn mælikvarði á stöðu háskólasamfélags er
fjöldi þeirra, sem útskrifast með doktorsgráður. Í
þeim efnum hefur margt breyst hér á landi á und-
anförnum árum. Hallgrímur Helgi Helgason
ræddi við Ásdísi Jónsdóttur, sérfræðing hjá
Rannís, sem hefur gert samantekt á tölfræði um
íslenska doktora.
Ásdís Jónsdóttir