Morgunblaðið - 15.04.2007, Blaðsíða 40

Í
Vestur-Afríku eru fimmt-
ungslíkur til þess að korna-
barn deyi áður en það nær
fimm ára aldri. Malaría, nið-
urgangur, alnæmi og aðrir
sjúkdómar sem er hægt að lækna
eða halda í skefjum á Vesturlöndum
eru banvænir á þessum slóðum. Á
ferð minni komst ég ekki hjá því að
sjá hvern þorpskrakkann á fætur
öðrum með uppþembdan maga eða
bleiulaus smábörn skríðandi í
stórum pappakössum sem komu í
stað leikgrinda.
Örbirgðin breytti því ekki að flest
börn sem ég hitti voru vingjarnleg
og glöð í bragði, köstuðu á mig
kveðju þegar ég átti leið hjá og báðu
mig um bonbons. Og hamingjan
skein einna skærast í andliti krakk-
anna sem ég hitti í Spes
(www.spes.is).
Spes er latneska orðið fyrir von. Í
þessu tilfelli er það einnig skamm-
stöfun fyrir samtökin Soutien pour
l’enfance en souffrance (stuðningur
fyrir börn í neyð). Þau reka mun-
aðarleysingjahæli í Lomé, höf-
uðborg Tógó, sem reis að frumkvæði
Njarðar P. Njarðvík eftir að hann
heimsótti vini í landinu fyrir tæpum
áratug.
„Við byrjuðum alveg frá grunni
með Nirði,“ sagði forstöðukonan Im-
maculée Amenganvi um leið og við
vættum kverkarnar með bleikum
bissap-safa. Eftir fyrstu ferðina til
Tógó safnaði Njörður því fé sem
þurfti fyrir hælið og fékk til liðs við
sig valinkunna einstaklinga (Össur
Skarphéðinsson er núna formaður
Spes á Íslandi og með honum í
stjórn eru Bera Þórisdóttir, Eva
María Gunnarsdóttir, Jón Sigurðs-
son og Lena Magnúsdóttir). Með að-
stoð móðursamtakanna í Frakklandi
tókst þeim að afla fjár til að sjá um
dvöl fimm barna á munaðarleys-
ingjahælinu.
Hælið sjálft er líkast kastala í æv-
intýri og stendur nærri þjóðar-
leikvangi landsins. Þegar ég var á
ferð átti 61 barn heima þar, allt frá
hvítvoðungum til tíu ára aldurs. Þau
hafa annaðhvort misst annað for-
eldrið eða bæði og Spes sér hverju
barni farborða til 16 ára aldurs; veit-
ir bæði menntun og hollan mat.
Spes var eins og fimm stjörnu hót-
el miðað við aðbúnaðinn sem ég sá í
Peuple du Monde í Benín þar sem
allt var á byrjunarstigi. Hjá Spes er
rafmagn og rennandi vatn og í
starfsliðinu eru meðal annars 15 „ta-
ta“, nokkurs konar dagmömmur
sem fylgjast með börnunum. Í
gluggunum eru moskítónet og nýtt
mötuneyti og svefnskáli eru í bygg-
ingu. Eflaust hefur það sitt að segja
að Spes er í höfuðborginni og vegleg
fjárframlög hafa greinilega verið
nýtt skynsamlega (það kostar 77
evrur á mánuði að styrkja eitt barn).
Á einum veggnum var málverk af
ávaxtakörfu og þar fyrir ofan látlaus
skjöldur með þökkum til íslenskra
stjórnvalda og annarra vildarvina
fyrir stuðning við hælið. Í portinu
hljóp einn fjörkálfurinn um í stutt-
ermabol með merki Sparisjóðsins.
Au revoir français,
hello English
„Og hvernig leist þér á Tógó?“ Tó-
góski landamæravörðurinn spurði
mig spjörunum úr á varðstöðinni á
Aflao við landamæri Tógó og Gana.
„Bara mjög vel en ég hafði þó ekki
tíma til að ferðast mikið,“ sagði ég
um fimm daga dvöl mína í landinu,
þar af var tveimur var eytt uppi í
rúmi út af einhverri flensu sem ég
fékk. „Ah!“ hrópaði hann skrækt
upp yfir sig eins og mönnum er svo
tamt í þessum hluta Afríku þegar
þeir láta í ljós uppgerðarhneykslan.
„En það er allt í lagi,“ hélt hann
áfram. „Næst þegar þú kemur get-
urðu haft uppi á mér og ég skal vera
með þér allan tímann.“ Svo blikkaði
hann mig. Þetta var í síðasta skipti
sem ég fór um landamæri á ferða-
laginu og þegar ég tók mín fyrstu
skref í Gana buðu kaupahéðnar
kostakjör hver í kapp við annan:
hagstæðustu gjaldeyriskaupin hér,
besta verðið á ólöglegum geisla-
diskum þar, steikt kjöt á teini eða
hass. Ég lét þetta allt sem vind um
eyru þjóta.
„Gæti ég fengið smágreiðslu?“
spurði þreytulegur embættismaður
Ganamegin þegar hann kvaðst vilja
sjá vottorðið mitt um bólusetningu
gegn gulu. Ég hristi höfuðið. „Tja,
kannski þú viljir giftast mér í stað-
inn?“ spurði hann þá með vonar-
glætu í röddinni.
Ég var sem sagt komin til Gana,
þar sem enska er töluð og innblásin
heiti hárgreiðslustofanna bera
trúarhita íbúanna glöggt merki. Í
suðurhluta landsins þar sem kristni
er ríkjandi tekur maður sérstaklega
eftir biblíuvísunum í heitum hinna
ýmsu fyrirtækja og stofnana. Fyrstu
mínúturnar á fjögurra stunda öku-
ferðinni til höfuðborgarinnar Accra
tók ég til dæmis eftir Dýralækna-
stofu gæfu og náðar (eins og í Dav-
íðssálmum), Heilsulind hinnar heil-
ögu þrenningar, Matvöruverslun
dýrðarinnar, og Tískubúð hins sæla
Jesú. „Drottinn verndar mig gegn
öllum hættum,“ var málað á sendi-
ferðabíl við hús sem verið var að
reisa. Lausir trjábolir studdu við
burðarvirkið sem var í smíðum og
verkamenn gengu um án hjálms tugi
metra frá jörðu.
Aldrei aftur
Sjávarseltan liggur í röku loftinu
þegar maður röltir eftir hinum
sendnu ströndum Cape Coast, um
þriggja tíma ökuferð vestur frá
Mundu mig, ég man þig
Þegar leið að lokum
hins langa ferðalags
Elizu Reid um Vestur-
Afríku, sem sagt hefur
verið frá hér í blaðinu
fjóra síðustu sunnu-
daga, heimsótti hún
munaðarleysingjahæli
íslensku samtakanna
Spes í Tógó og virti fyr-
ir sér áhrifamikil minn-
ismerki um mansal í
Ghana.
Ævintýrin gerast enn Aðalbygging Spes í Lomé er líkust ævintýrakastala. Öll byggingin er máluð skærum litum,
að innan sem utan.
Hádegismatur! Börnin í munaðarleysingjahæli Spes í Lomé gæða sér á heitum málsverði í hádeginu. Stúlkan borðar með hægri hönd eins og er til siðs á
þessum slóðum; þá vinstri má hins vegar ekki nota til þess arna samkvæmt venju og hefð.
ferðalög
40 SUNNUDAGUR 15. APRÍL 2007 MORGUNBLAÐIÐ