Morgunblaðið - 29.04.2007, Blaðsíða 18

18 SUNNUDAGUR 29. APRÍL 2007 MORGUNBLAÐIÐ
en þeim hæðum hefur metsöluhöf-
undur Eddu Arnaldur Indriðason
náð reglulega undanfarin ár.
Draumalandið eftir Andra Snæ
Magnason rokseldist líka í fyrra.
Bóksala hefur ekki aukist sem
neinu nemur á undanförnum áratug
en Kristján segir þó áberandi að
helstu titlar seljist í stærra upplagi
en áður. Fyrir tíu árum seldust
helstu bækur í 5.000 eintökum en í
dag séu þær komnar upp í 7.000 og
jafnvel 10.000 eintök.
„Þetta er ákveðinn varnarsigur
fyrir bókina en eins og við þekkjum
hefur orðið gríðarleg breyting á
miðlunarháttum undanfarinn áratug,
nægir þar að nefna iPodinn og Net-
ið,“ segir Kristján.
Að áliti útgefenda teljast 5.000 seld
eintök góður árangur á Íslandi, allt
umfram það er frábært.
Einstakur árangur Arnaldar
Árni og Sigurður segja árangur
Arnaldar einstakan og hann hafi tví-
mælalaust lyft andanum í íslenskri
bókaútgáfu. Það sé mönnum mikið
fanaðarefni að þetta sé hægt. „Þess-
ar tölur eru ekki einsdæmi en það er
einstakt að þessi mikla sala sé við-
varandi svona lengi. Það græða allir
á þessu, höfundurinn, útgefandinn og
ekki síst lesendur sem fá frábært
efni í hendurnar,“ segir Sigurður.
Höfundar eru eins og gefur að
skilja ein helsta auðlind bókaútgef-
enda. Árni segir að tryggð sé á heild-
ina litið mjög mikil af beggja hálfu,
höfundar og útgefanda. „Ég held að
báðir aðilar vilji sjá þetta sem lang-
tímasamband. Það breytir samt ekki
því að leiðir skilja öðru hvoru. Fyrir
því geta verið ýmsar ástæður,“ segir
hann.
Svigrúm fyrir áhættu er eðli máls-
ins samkvæmt ekki mikið í bókaút-
gáfu en Jóhann Páll segir eigi að síð-
ur að hann myndi snúa sér að öðru ef
hann gæti ekki gefið út eitthvað af
sínum eigin hugðarefnum. „Ég hef
gefið út bækur sem ég veit fyrirfram
að munu aldrei standa undir sér. Það
get ég leyft mér vegna þess að ég er
líka að gefa út vinsælt efni. Málið er
að blanda þessu tvennu í réttum
hlutföllum. Undanfarin ár hefur
svigrúm okkar til að taka áhættu
aukist.“
Hann segir þetta engin ný vísindi.
„Alistair MacLean gerði föður mín-
um á sínum tíma kleift að gefa út
margar bækur eftir íslenska höf-
unda. Raunar finnst mér að íslenskir
rithöfundar ættu að láta reisa styttu
af Alistair MacLean í miðbænum –
slík gullnáma var hann,“ segir Jó-
hann Páll brosandi.
Margfeldisáhrif Potters
Ætli J.K. Rowling sé ekki Mac-
Lean okkar tíma en Bjartur hefur
haft útgáfuréttinn á Harry Potter-
bókunum. Snæbjörn segir þær hafa
breytt miklu fyrir reksturinn enda
engin tilviljun að Bjartur hefur fært
út kvíarnar eftir að Potter-æðið
greip um sig. „Harry Potter hefur
skapað okkur miklar tekjur og fyrir
vikið höfum við getað gefið út mun
fleiri bækur en áður. Dan Brown
hefur líka verið drjúgur.“
JPV hefur ráðist í útgáfu margra
stórvirkja á umliðnum árum og Jó-
hann Páll staðfestir að ekkert þeirra
hafi brugðist. Má þar nefna Ísland í
aldanna rás og ýmsar orðabækur.
„Það er gífurlegt lán að ekkert af
þessum verkum hefur brugðist enda
getur útgáfa af þessu tagi leikið for-
lög grátt. Við höfum lagt mikla
áherslu á bækur sem tengjast
tungumálinu enda höfum við lifandi
áhuga á því en líka bækur sem
tengjast landinu og sögunni. Við höf-
um verðlagt þessi stórvirki lægra en
tíðkast hefur enda má verðið ekki
vera þröskuldur. Við höfum frekar
freistað þess að fá fyrir kostnaði
með magninu.“
Peningar fá vængi
Edda hefur einnig lagt áherslu á
útgáfu grundvallarrita og stórvirkja
og nefnir Sigurður sem dæmi að nú
sé spænsk-íslensk orðabók í burð-
arliðnum. „Við höfum aldrei átt not-
hæfa orðabók af því tagi enda þótt
spænska sé töluð ótrúlega víða í
heiminum. Við réðumst í þetta verk-
efni í samstarfi við Háskólann í
Reykjavík og erum nú með styrk frá
hinu opinbera og úr Minningarsjóði
Margrétar Björgólfsdóttur langt
komnir með að ljúka því á tiltölulega
stuttum tíma. Þarna hafa peningar
fengið vængi vegna þess að mynd-
arlega var farið af stað. Svona sam-
starf skiptir forlag sköpum svo það
verði ekki fyrir þungum búsifjum.“
Eddumenn segja að Íslendingar
hafi löngum tekið stórvirkjum opn-
um örmum og verið tilbúnir að
kaupa þau dýru verði. „Almenningur
hefur alltaf tekið ritum af þessu tagi
vel og mun betur en í mörgum öðr-
um löndum. Það er auðvitað öðru
fremur forsenda útgáfu af þessu
tagi. Ef þessar bækur seldust ekki
til almennings væri þessu sjálfhætt.
Bókaútgefendur eru auðvitað ekkert
annað en framhald af almenningi,“
segir Árni og Sigurður bætir við að
þarna hafi arfleifð þjóðarinnar sitt
að segja. „Miðað við stærð málsvæð-
isins ætti þetta ekki að vera hægt.
Þarna er undur á ferðinni.“
Sigurður bætir við að þeir séu oft
spurðir á erlendum bókastefnum
hver hafi fjármagnað þessi miklu
verk og fólk trúi jafnan ekki eigin
eyrum þegar þeir segi að þau hafi
ekki notið neinna styrkja.
Árni segir að Edda gefi aldrei út
bók sem fyrirfram sé vitað að beri
sig ekki. „Ef við vitum að kostnaður
verður meiri en við getum reiknað
með að skili sér til baka þurfum við
að fjármagna verkefnið sér-
staklega,“ segir Árni. Spænska
orðabókin, sem fyrr var nefnd, er
gott dæmi um það.
Eddumenn segja að þetta eigi
fyrst og fremst við um stórvirki. Það
sé t.d. útbreiddur misskilningur að
tap sé á ljóðabókaútgáfu þar sem
verk af því tagi seljist að jafnaði ekki
vel. „Kostnaður við útgáfu ljóða-
bókar er yfirleitt svo lítill að ekki
þarf að selja óhemjumörg eintök til
að koma út á sléttu. Ljóðabækur eru
ekki að sliga íslenska bókaútgáfu,“
segir Sigurður.
Hann segir mesta hættu á því að
tapa á útgáfu bókar sem útgefandi
bindur miklar vonir við og markaðs-
setur með miklum látum án þess að
lesendur taki við sér að neinu marki.
Lítill stuðningur hins opinbera
Bókaútgefendur eru ósáttir við
stuðning hins opinbera við greinina.
Árni velur orðið „hallærislegur“ til
að lýsa þeim stuðningi sem sé mun
lakari en tíðkast á hinum Norð-
urlöndunum. „Ég held ég geti fullyrt
að á móti hverri krónu úr ríkissjóði
leggi útgefendur fram a.m.k. tíu
krónur,“ segir Árni. Hann tekur þó
fram að þakka beri stjórnvöldum
fyrir lækkun virðisaukaskatts á bók-
um úr 24% í 7%. Það hafi verið gott
framlag.
Jóhann Páll tekur í svipaðan
streng. „Ef bókaútgáfa á ekki að
verða fátæklegri á íslandi í framtíð-
inni þarf að marka nýja stefnu í
þessum efnum. Velja verðugustu
verkefnin af kostgæfni og hætta að
deila út smáaurum. Útgáfustyrkir
þurfa að vera sambærilegir við það
sem þekkist í nágrannalöndunum.
Það er verið að skrifa vel á Íslandi í
dag og sóknarfærin því tvímælalaust
fyrir hendi. En hlutirnir gerast ekki
af sjálfu sér.“
Þar til nýverið gátu bókaútgef-
endur einkum sótt um styrki í þrjá
opinbera sjóði, Þýðingarsjóð, Menn-
ingarsjóð og Bókmenntakynning-
arsjóð. Sigurður Svavarsson, út-
gáfustjóri Eddu, segir þessa sjóði
hafa haft takmarkað fé til umráða og
það hafi lengi verið stefnan að deila
því á sem flesta staði. „Fyrir vikið
eru þetta yfirleitt litlir styrkir sem
ekkert munar um.“
Í síðasta mánuði voru samþykkt á
Alþingi lög þess efnis að þessir þrír
sjóðir yrðu sameinaðir í einn stóran
sjóð, Bókmenntasjóð, og binda út-
gefendur nokkrar vonir við hann.
„Það sem nú hefur verið gert horfir
til framfara en það er ekki nóg að
sameina sjóðina það þarf a.m.k. að
tvöfalda féð í hinum nýja sjóði þann-
ig að hann geti vaxið og dafnað,“
segir Sigurður.
Að sögn útgefenda standa rithöf-
undar sjálfir betur að vígi en launa-
sjóðir þeirra þoli alveg samanburð
við nágrannalöndin.
Þegar horft er til framtíðar eru
bókaútgefendur hóflega bjartsýnir.
Mikið verk er að vinna en risarnir,
Edda og JPV, eru klárir í bátana. Þá
undirstrikar sameining Bjarts og
Veraldar að engan bilbug er á þess-
um útgefendum að finna. Sem kunn-
ugt er rekur Snæbjörn einnig forlag
í Danmörku, Herra Ferdinand, en
hann segir á bilinu 60–70% tíma síns
eigi að síður fara í Bjart. Lokaorðin
eru hans enda ná þau prýðilega utan
um andann í faginu um þessar
mundir: „Þegar ég flutti til Dan-
merkur í fyrra hafa sjálfsagt ein-
hverjir haldið að ég væri stunginn af
frá þessu en það er öðru nær. Það er
sóknarhugur í mér frekar en hitt.“
» Þarna hafa peningar fengið vængi vegna
þess að myndarlega var farið af stað.
Svona samstarf skiptir forlag sköpum svo
það verði ekki fyrir þungum búsifjum.
Morgunblaðið/G.Rúnar
STAÐA BÓKAÚTGÁFU Á ÍSLANDI