Morgunblaðið - 29.04.2007, Blaðsíða 42

börn
42 SUNNUDAGUR 29. APRÍL 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Dótaleikur Inese Lapsina sálfræð-
ingur útskýrir sandmeðferð.
Þ
ótt leikskólinn Riekstin,
eða Litla hnetan, sé hrör-
legur á að líta að utan, er
allur aðbúnaður innan
dyra til fyrirmyndar og
hvarvetna mætir manni hlýtt viðmót
starfsfólksins. Litla hnetan er sér-
leikskóli sem að mestu leyti vistar
börn sem eiga í einhvers konar tal-
og/eða sálrænum erfiðleikum, ásamt
börnum með fæðuofnæmi.
Enginn kippir sér upp við það þótt
útlendingur sé leiddur inn á hverja
deildina af annarri og börnin, sem eru
að vakna af miðdegisblundinum, eru
róleg og prúð. Deildirnar eru huggu-
legar og skiptast jafnan í tvö stór
rými. Annars vegar er svefnaðstaða
og leikherbergi með dúkkum, tusku-
dýrum og þess háttar. Hins vegar er
nokkurs konar kennslustofa með
skapandi leikföngum og kennslu-
gögnum þar sem aðalstarfið fer fram.
Þá er salernisaðstaða á hverri deild,
forstofa og viðtalsherbergi. Í leik-
skólanum er stór leikfimisalur, aðeins
minni tónlistar- og danssalur, sér
herbergi fyrir keramikvinnslu, stórt
eldhús og matsalur.
„Á tveimur deildum eru aðeins
börn með fæðuofnæmi, á annarri eru
bara með börn með mjólkuróþol og á
hinni eru börn með ofnæmi fyrir
hveiti. Deildirnar eru því ekki aldurs-
skiptar,“ segir Lapsina. Hún segir
jafnframt að algengast sé að börnin
séu vistuð í leikskólanum frá átta á
morgnana til fimm eða sex á kvöldin.
Dagvistun er þó í boði frá sjö á
morgnana til sjö á kvöldin og nokkrir
nýta sér þann vistunartíma. Sérstök
dagskrá er í boði fyrir börnin allan
þennan tíma. Starfið byggist upp á
margskonar kennslu og skapandi
leik. Þar má nefna dans, tónlist og
aðrar listgreinar ásamt því sem börn-
unum er kennt að lesa og skrifa.
Næstum öll börnin eru orðin læs
og vel skrifandi þegar þau byrja í
grunnskóla. Þau útskrifast flest úr
leikskólanum við sjö ára aldur en þau
börn sem eiga í mestum talvanda út-
skrifast ekki fyrr en þau verða átta
ára. Yngstu börnin í leikskólanum
eru rúmlega tveggja ára. Öll börn í
Lettlandi eru skylduð til að vera í
leikskóla í að minnsta kosti tvö ár áð-
ur en þau byrja í grunnskóla.
Næturvistun
Börnin hafa eigið rúm til umráða
enda leggja þau sig öll í tvo tíma á
dag. Á fjórum af ellefu deildum er
boðið upp á vikulanga vistun fyrir
börnin. Þau koma á mánudags-
morgnum og eru sótt á föstudags-
kvöldum og sofa þá í leikskólanum
eins og á heimavist. Þetta fyrir-
komulag var við lýði í Sovétríkjunum
sálugu og er ennþá nokkuð algengt í
lettneskum leikskólum en er að verða
fátíðara með árunum.
„Fátækir foreldrar sem þurfa að
vera í mörgum störfum, fólk sem
vinnur næturvinnu og fólk sem sækir
vinnu langt í burtu nýtir sér að hafa
börnin í vikulangri vistun,“ segir
Lapsina og bætir við að börn sem
komi frá óregluheimilum séu oft vist-
uð á þennan hátt í samvinnu við fé-
lagsmálayfirvöld. „Við í starfsliði leik-
skólans eru sammála um að það sé
ekki gott fyrir börnin að vera í svo
langan tíma fjarri foreldrum sínum
en á meðan þörf er fyrir þessa þjón-
ustu verður hún í boði enn um sinn,“
segir Lapsina og er greinilega um-
hugað um velferð barnanna.
Flest barnanna í leikskólanum
hafa lettnesku að aðaltungumáli. Stór
hluti íbúa Lettlands eru Rússar en
þeir reka eigin leikskóla fyrir sín
börn. Þau læra fyrst og fremst sitt
eigið tungumál, rússneska siði og
sögu en verða samkvæmt lögum líka
að læra lettnesku. Rússnesku leik-
skólarnir eru að öðru leyti ekki svo
frábrugðnir þeim lettnesku og marg-
ir þeirra bjóða upp á vikuvistun eins í
lettneska kerfinu.
Sérstakir leikskólar eru reknir fyr-
ir fötluð og þroskaheft börn. Stund-
um eru þó fötluð börn á venjulegum
leikskólum en foreldrar, sem eiga
fötluð börn, geta valið hvort þau
senda þau í venjulegan eða sérstakan
leikskóla.
Fagfólk í hverri
grein en launin lág
Við leikskólann eru læknir og sál-
fræðingar í fullu starfi. Þar eru einnig
talmeinafræðingar, leikskólakenn-
arar, tónlistarkennarar, íþróttakenn-
ari, danskennari, listakennarar og að-
stoðarkennarar ásamt fólki sem
vinnur í eldhúsinu og sér um þvotta
og þrif. Allir sem vinna með börn-
unum eru háskólamenntaðir. Sam-
kvæmt lögum er bannað að ráða
ófaglært starfsfólk á deildirnar en
reglum þess efnis var breytt árið
2004.
„Þá misstu margir vinnuna því þeir
voru ekki tilbúnir að setjast aftur á
skólabekk og leikskólarnir misstu
margt gott starfsfólk sem hafði starf-
að þar af hugsjón og áhuga,“ segir
Lapsina sem telur lagabreytinguna
ekki hafa að öllu leyti verið til góðs.
Í leikskólanum er unnið mikið með
málþroska barna. Þess vegna eru þar
einnig börn frá vel stæðum heimilum
því málþroski spyr ekki um stétt eða
stöðu. Meðal þess sem talmeinafræð-
ingarnir gera er að láta börnin æfa
sig fyrir framan spegil. Sjaldgæft er
að lettnesk börn þurfi sérkennslu
þegar þau koma í grunnskóla vegna
þess hve gott starf er unnið með tal-
vanda þeirra á leikskólastiginu. Leik-
skólinn tekur einnig nemendur í tal-
meinafræði í starfsþjálfun.
Sálfræðingar vinna með þeim börn-
um sem á þurfa að halda og Lapsina
hefur mikið notað svokallaða sand-
meðferð í sálfræðilegu starfi sínu.
„Þetta hefur gefið mjög góða raun
þar sem börn geta oft og tíðum ekki
tjáð erfiðleika sína með orðum,“ segir
hún og sýnir hvernig barnið er látið
tjá sig með brúðu- og dótaleik í þar til
gerðum sandkassa. Markmiðið er að
tengja leikinn daglegu lífi barnanna.
Þótt mikið sé af hámenntuðu
starfsfólki í lettneskum leikskólum
eru launin afar lág eins og í öðrum
starfsgreinum í landinu. Menntaður
leikskólakennari hefur jafngildi 30
þúsund íslenskra króna í tekjur á
mánuði fyrir skatta. Þó var von á
launahækkun um heilar sjö þúsund
krónur.
Foreldrastarf
Foreldrar taka þátt í leikskóla-
starfinu með ýmsu móti líkt og á Ís-
landi. Þeir halda grillhátíðir og hafa
komið í leikskólann og kynnt störf
sín. „Þeir sem vinna við tölvur sýndu
hvernig vefmyndavélar virkuðu, kon-
ur sem starfa við snyrtifræði tóku
börnin í handsnyrtingu, lögreglu-
menn sögðu frá sinni vinnu og börnin
fengu að ferðast í sporvagni með
einni mömmunni,“ segir Lapsina og
bætir við að stundum sjái foreldr-
arnir um að útvega pensla, liti og þess
háttar sem leikskólinn þarfnast.
Þótt Íslendingum sé eflaust mörg-
um brugðið að heyra um næturvistun
lettneskra leikskólabarna og lág laun
starfsfólks, gætu rekstraraðilar ís-
lenskra leikskóla trúlega lært ým-
islegt af stofnun sem þessari. Í Litlu
hnetunni starfar mun fleira fagfólk
en þekkist í leikskólum hér á landi.
Lögð er áhersla á að unnið sé úr
vandamálum barnanna áður en þau
byrja í grunnskóla. Það verður að
teljast afar jákvætt að börnin hafa
góðan aðgang að hvers kyns sérfræð-
ingum, strax á leikskólaaldri ásamt
því að vera orðin vel talandi, læs og
skrifandi þegar grunnskólagangan
hefst.
Ljósmyndir/Ragnhildur Aðalsteinsdóttir
Af værum blundi Börnin nývöknuð af hinum hefðbundna tveggja klukkutíma miðdegislúr.
Skapandi starf Börnin raða spjöldum og skapa sögu í kvikmyndaformi.
Á fjórum af ellefu deildum
er boðið upp á vikulanga
vistun fyrir börnin. Þau
koma á mánudagsmorgn-
um og eru sótt á föstu-
dagskvöldum og sofa þá í
leikskólanum eins og á
heimavist.
Lætur lítið yfir sér Einn af inngöngum leikskólans Litlu hnetunnar.
Boðið upp á nætur-
vistun í Litlu hnetunni
Leikskólinn Riekstin, eða Litla hnetan í Ríga í
Lettlandi, er sérleikskóli sem starfar í samvinnu
við félagslega kerfið. Inese Lapsina sálfræðingur
leiddi Ragnhildi Aðalsteinsdóttur í allan sann-
leikann um Litlu Hnetuna.
Allir sem vinna með börn-
unum eru háskólamennt-
aðir. Samkvæmt lögum er
bannað að ráða ófaglært
starfsfólk á deildirnar
Í HNOTSKURN
» Riekstins eða Litla hnetaner ríkisrekinn leikskóli.
Þar dvelja 155 börn á ellefu
deildum og starfsmennirnir
eru 65.
» Þar sem Litla hnetan ersérleikskóli er hann gjald-
frjáls, en vægt gjald er tekið
fyrir að vista börn á venjuleg-
um leikskólum. Einkareknir
leikskólar eru fimm sinnum
dýrari.
» Langir biðlistar eru í allaleikskóla í landinu. Börnin
eru oft sett á þessa lista um
leið og þau fæðast því það er
dýrt að ráða barnfóstrur.
Höfundur er fjölmiðlafræðinemi í
Háskólanum á Akureyri.