Morgunblaðið - 04.05.2007, Page 36

36 FÖSTUDAGUR 4. MAÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÞAÐ er ekki svo ýkja langt síð-
an að mér var gersamlega fyr-
irmunað að samþykkja þá stað-
reynd að ég væri
sjálf ábyrg fyrir
lífi mínu og ham-
ingju. Þrátt fyrir
það þóttist ég
vera sjálfstæð
kona og ég stóð á
því fastar en fót-
unum að ég hefði
alla tíð fylgt hugsjónum mínum
eftir af festu og einurð. Ég taldi
mér sömuleiðis trú um að ytri að-
stæður lífs míns hefðu komið í veg
fyrir að ég væri ekki bara máls-
metandi manneskja, heldur mikils-
virt á einhverju sviði – sem ég
vissi reyndar ekki alveg hvert var.
Það var ýmislegt, og raunar ansi
margt ef grannt var skoðað, sem
hindraði mig í að ná þeim árangri
í lífinu sem efni stóðu til. Það voru
foreldrar mínir til dæmis og skóla-
kerfið. Foreldrarnir voru ekki
nógu vel stæðir og skólinn var sí-
fellt að púkka uppá ofvitana og
tossana en á sama tíma gleymdist
að hvetja okkur hin til dáða. Það
voru krakkarnir sem fæddust með
silfurskeið í munni og þurftu ekk-
ert fyrir lífinu að hafa. Mennta-
skólinn í Reykjavík sem fældi mig
frá langskólanámi. Maðurinn minn
sem skildi mig ekki. Sjúkraliða-
félagið sem samþykkti lúsarlaun
fyrir mína hönd. Jólabókaflóðið.
Rithöfundasambandið. Húsnæðis-
málastofnun. Launamisréttið.
Skatturinn. Ríkisstjórnin. Stefnu-
skrá fjórflokksins sem var aldrei
sniðin að mínum þörfum. Óeining
á vinstri væng stjórnmálanna.
Kosningalögin og kjördæmaskip-
anin.
Í öllu þessu volæði minntist ég
sjaldnast á kynbundið misrétti
enda ætlaði ég ekki að láta húkka
mig á einhverju kvennavæli. En
lýðræðið var mér fjötur um fót.
Mér fannst Íslendingar misnota
lýðræðisleg réttindi sín gróflega.
Málfrelsið með því að úttala sig í
heitu pottunum en þegja síðan
þunnu hljóði á opinberum vett-
vangi og kosningaréttinn með því
að kjósa yfir sig sömu stjórnina á
fjögurra ára fresti en kvarta sáran
yfir óréttlætinu í þjóðfélaginu þess
á milli. Mér ofbauð þýlyndi þjóð-
arinnar og skildi ekki hvers vegna
þessi sínöldrandi meirihluti sat
alltaf á sömu þúfunni og beið eftir
Godot í stað þess að rísa upp og
mótmæla. Ég var orðin ansi rass-
blaut þegar ég áttaði mig loksins á
því að ég var einn af forsöngv-
urunum í þessum aðgerðarlausa
búktalarakór. Á sama tíma rann
það upp fyrir mér að afstaða mín
til manna og málefna var alltaf
byggð á neikvæðum forsendum.
Viðhorf mín og viðbrögð stjórn-
uðust af mótþróa við afstöðu og
athafnir annarra og atkvæði mitt
var yfirleitt svokallað mótatkvæði.
Ég vissi uppá hár hvað ég vildi
ekki en ég var tregari til að við-
urkenna það, bæði fyrir sjálfri
mér og öðrum, hvað það var sem
ég vildi. Þá hefði ég hugsanlega
þurft að standa fyrir máli mínu –
og það sem verra var – ég hefði
neyðst til að líta í eigin barm og
gangast við ákvörðunum mínum
og gjörðum í gegnum tíðina.
Ég tel það síðan mitt mesta lán
í lífinu að hafa staldrað við á þess-
um tímapunkti. Þá fékk ég ráðrúm
til að endurskoða viðhorf mín til
sjálfrar mín og lífsins. Ráðrúm til
að taka ábyrgð á eigin velferð og
annarra. Ráðrúm til að breytast.
Þeir þræðir tilverunnar sem ég
hef í hendi mér eru að vísu sárafá-
ir en þeir eru traustir ef ég beiti
þeim rétt. Þó að vald mitt sé ein-
göngu fólgið í því hvernig ég
bregst við lífinu frá degi til dags
getur það engu að síður haft víð-
tæk áhrif á tilveru annarra. Þess
vegna vil ég vanda mig. Ég kýs að
leita að því sem tengir mig við
aðra menn í stað þess að einblína
á það sem greinir mig frá þeim.
Rækta þau málefni sem sameina
okkur mennina í stað þess að ein-
blína á þau sem sundra okkur.
Leggja mitt af mörkum til að við
getum öll notað þá hæfileika sem
við búum yfir, okkur sjálfum og
öðrum til góðs. Til þess að svo
geti orðið þarf grunnurinn sem
samfélagið byggist á að vera heil-
steyptur. Við þurfum að gefa okk-
ur tíma til að finna það út hvernig
við ætlum að lifa í þessu landi án
þess að ganga sífellt á náttúruna.
Við verðum að vera reiðubúin til
að borga okkar réttláta skerf í
sameiginlegan sjóð til að treysta
grunninn. En við eigum líka að
gera kröfu til þess að þeim fjár-
munum sé varið á skynsamlegan
hátt. Það er skylda okkar að end-
urreisa velferðarkerfið frá grunni
og byggja upp metnaðarfullt
skólakerfi. Ekki af því að við höf-
um efni á því – heldur er ástæðan
sú að við höfum ekki efni á öðru.
Þegar ég spyr sjálfa mig að því
hverjum ég treysti best til að búa
þannig í haginn
– að börn þessa lands hafi jafn-
an rétt til að njóta sín
– að öryggisnetið fyrir þá sem
búa við skerta getu og starfsorku
sé strekkt út í öll horn
– að frelsi eins sé aldrei á
kostnað annars
þá liggur svarið í augum uppi.
Það eru jafnaðarmenn. Þess vegna
kýs ég Samfylkinguna í vor.
Með eða á móti!
Eftir Lindu Vilhjálmsdóttur
Höfundur er rithöfundur.
ÞAÐ er alkunna, að Alþingi eru
mislagðar hendur við sitt meg-
inhlutverk, lagasmíðina. Markmiðs-
setningin sem kem-
ur fram í 1. grein
laganna um stjórn
fiskveiða er nógu
skýr en henni er
ekki fylgt eftir með
ákvæðum, sem geri
jafnskýra stöðu eig-
anda auðlindarinnar, þjóðarinnar,
annars vegar og hins vegar stöðu
leiguliðans, þess, sem fær nýting-
arréttinn með lagasetningunni. Eft-
ir hatrama, heiftarlega, og oft og
tíðum eitraða, baráttu tókst að
koma því ákvæði í lög að nýtendur
auðlindarinnar greiddu fyrir einka-
rétt sinn til aðgangs að auðlindinni,
þó ekki væri nema táknrænt gjald,
sem eigandinn getur þó hækkað
hvenær sem er. Það sem verður að
teljast enn ámælisverðara er, að
Alþingi skyldi ekki átta sig strax á
nauðsyn þess að setja nýtingarrétt-
inum takmörk í tíma. Það er á
þessu atriði sem tillaga Magnúsar
Thoroddsens tekur með orðalaginu
„til ákveðins tíma gegn gjaldi“. Eft-
ir að þetta ákvæði væri komið í
stjórnarskrá, væri útilokað fyrir út-
gerðarmenn að halda því fram að
þeim hefði verið afhentur fiskveiði-
rétturinn til eilífrar eignar.
Mikið hefur verið gert úr þörf út-
gerðarmanna til þess að geta skipu-
lagt rekstur sinn nokkuð fram í
tímann og er sjálfsagt og eðlilegt
að taka tillit til þess. Hvar þau
tímamörk eiga að liggja er erfitt að
segja nákvæmlega og gæti það að
lokum orðið samkomulagsatriði
milli ríkisvaldsins og útgerð-
armanna. Hugsa mætti sér tólf ára
afnotatíma í senn. Í byrjun þyrfti
að afmarka upphaf afnotatímans
með því að allir núverandi nýt-
endur auðlindarinnar þyrftu að
færa sönnur á, hvenær þeir hefðu
komist yfir núverandi nýting-
arheimildir sínar, og hefðu frá þeim
degi tólf ára nýtingarheimild.
(Samkomulagsatriði væri það svo
milli útgerðarmanna og eiganda
hvenær nýtingarheimild rynni út
og gæti það gerst í áföngum. t.d. að
5%, eða 10% heimildarinnar rynnu
út á ári hverju).
Með þessari aðferð væru útgerð-
armenn komnir í sömu stöðu gagn-
vart eiganda auðlindarinnar og t. d.
stóriðjufyrirtæki gagnvart ríkinu
sem handhafa orkulinda á og í
jörðu. Stóriðjufyrirtækið eignast
ekki orkulindina sjálfa heldur er
því leigður eða seldur nýting-
arréttur á orku til lengri eða
skemmri tíma, t. d. fjörutíu ára.
Innan þess tíma geta orðið eig-
endaskipti að orkunýtingarrétt-
inum, eins og þegar Swiss Al-
uminium seldi Alcan
Ísalverksmiðjuna í Straumsvík.
Þar sem ég er fyrrum ábúandi á
jörð sem ríkið (landbúnaðarráðu-
neytið) fór með forræði fyrir, en
var raunverulega eign Kirkjunnar í
nafni Almættisins, væri kannski
nærtækara að taka dæmi af stöðu
ábúanda slíkrar jarðar gagnvart
eigandanum. Ábúandinn hefur bú-
seturétt til afmarkaðs tíma, stund-
um lífstíðar, gegn árlegu gjaldi.
Hann má nota öll tæki og tól til að
fá þann afrakstur af jörðinni, sem
hann ásælist, svo fremi að hann
valdi ekki með því varanlegu raski
á jörðinni. Til slíkra athafna þarf
hann leyfi eigandans. Hann getur
tekið lán til framkvæmda á ábúð-
arjörð sinni með veðum í fram-
kvæmdunum sem fjármálastofnanir
taka gildar eða veðum í því kvikfé,
sem jörðin getur framfleytt. Falli
bústofninn fellur veðið og fjár-
málastofnunin bíður skaða af, en
ekki ríkið, eigandi jarðarinnar.
Allar auðlindir
Til viðbótar orðunum fimm, „til
ákveðins tíma gegn gjaldi“, sem
Magnús Thoroddsen bætti inn í
hugsanlegt stjórnarskrárákvæði,
jók hann einnig orðunum að [Nátt-
úruauðlindir Íslands] „hvort heldur
er í lofti, legi eða á láði“ skuli vera
þjóðareign. Með því orðalagi eru öll
tvímæli af tekin um að ekki er ein-
ungis átt við auðlindir sjávarins
heldur allar auðlindir landsins, sem
faldar hafa verið ríkinu til vörslu og
ávöxtunar til hagsbóta fyrir þjóð-
ina. Með því ætti að vera loku fyrir
það skotið að stjórnmálamenn
sömu kynslóðar og gerðu tilraun til
að afsala þjóðinni auðlindinni í haf-
inu, leiki nú sama leikinn með því
að einkavæða orkulindir landsins.
Ef það gengi eftir væri auðveldur
eftirleikurinn að selja orkulindirnar
síðan innlendum eða erlendum að-
ilum sem eftir það héldu þjóðinni í
greip sinni, án nokkurs íhlut-
unarréttar hennar um nýtingu
þeirra.
Meðal annars þess vegna er
nauðsynlegt að binda hendur vald-
hafanna með skýrum ákvæðum um
eignarrétt þjóðarinnar á auðlind-
unum í stjórnarskrá landsins.
„Í lofti, legi eða á láði“
Eftir Ólaf Hannibalsson
Höfundur er í 2. sæti á lista
Íslandshreyfingarinnar
í Reykjavík – norður.
Ég veit ekki hvort fólk hefur al-
mennt tekið eftir því, en eitt af því
sem oftast er hvað vinsælast að
ræða fyrir alþing-
iskosningar er ekk-
ert til umræðu að
þessu sinni. Þetta
áður vinsæla um-
ræðuefni er skulda-
staða ríkisins. Nú
hefur það gerst,
hægt og hljótt og án
þess að mikið hafi borið á, að ís-
lenska ríkið er svo að segja skuld-
laust.
Ábyrg fjármálastjórn ríkisins
Það er ekki ýkja langt síðan skulda-
staða ríkisins var eitt helsta
áhyggjuefni landsmanna og spilaði
stórt hlutverk í allri pólitískri um-
ræðu. Vitaskuld er ánægjulegt að
þetta vandamál er ekki lengur til
staðar, en um leið er mikilvægt að
hafa í huga að þetta gerðist ekki af
sjálfu sér. Það eru ábyrgir stjórn-
málamenn á borð við þá Geir H.
Haarde og Árna M. Mathiesen, sem
setið hafa í stóli fjármálaráðherra
þessarar ríkisstjórnar, sem hafa séð
til þess að farið væri vel með fjár-
muni almennings.
Formenn Samfylkingar
og VG söfnuðu skuldum
Mörg dæmi mætti nefna um óá-
byrga fjármálastjórn hjá hinu op-
inbera en hér skulu aðeins nefnd
tvö. Í tíð síðustu vinstri stjórnar,
sem Steingrímur J. Sigfússon for-
maður Vinstri grænna átti sæti í,
jukust skuldir ríkisins til að mynda
gríðarlega. Sama má segja um
skuldir Reykjavíkurborgar í tíð
Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur
formanns Samfylkingarinnar.
Það er engin ástæða til að ætla að
þróunin hjá ríkissjóði yrði með öðr-
um hætti ef þessir tveir stjórnmála-
foringjar fengju tækifæri að loknum
kosningum til að mynda hið svokall-
aða kaffibandalag í samvinnu við
Frjálslynda flokkinn.
Við Seltirningar erum stoltir af
því að fjárhagsstaða bæjarins undir
stjórn sjálfstæðismanna er það góð
að hér getum við framkvæmt fyrir
vaxtatekjur í stað þess að hafa
þungar vaxtabyrðar. Svipaða sögu
er að segja um ríkissjóð og full
ástæða fyrir Íslendinga að vera
stoltir af rekstri hans. Áætlanir
gera ráð fyrir að í ár verði vaxta-
tekjur hans 2 milljarðar króna um-
fram vaxtagjöld.
Vinstri stjórn mundi
snúa þróuninni við
Ef kosningarnar 12. maí færu þann-
ig að við þyrftum að búa við vinstri
stjórn næstu árin má ganga út frá
því sem vísu að þessi þróun snerist
við. Þá færum við aftur í það gam-
alkunna far að greiða háar fjár-
hæðir í vexti til erlendra lán-
ardrottna. Og við skulum minnast
þess að þær fjárhæðir nýtast ekki
til uppbyggingar og velferðarmála
hér á landi.
Gleymda umræðu-
efnið í kosningunum
Eftir Jónmund Guðmarsson
Höfundur er oddviti sjálfstæð-
ismanna og bæjarstjóri á Seltjarn-
arnesi.
Bjarni Jónsson | 4. maí
Við sama
heygarðshornið
EIGNARHALDIÐ á atvinnutækj-
unum og auðlindunum skipta höf-
uðmáli fyrir arðsemi
þeirra. Fyrir því eru
haldgóð hagfræðileg
rök og reynsla frá dög-
um Adams Smiths fyr-
ir rúmum 200 árum.
Sameignarsinnar hafa þó alla tíð
verið á öndverðri skoðun en hafa
eftir gjaldþrot sameignarstefn-
unnar klætt viðhorf sín í dulargervi.
Meira: bjarnijonsson.blog.is
Jakob Björnsson | 4. maí
Það liggur
víst á að virkja
Í STERN-skýrslunni um gróður-
húsaáhrifin er lögð áhersla á nauð-
syn þess að „gera strax
það sem hægt er að
gera strax“ til að vinna
á móti þeim. Meðal
þess sem hægt er að
gera strax er að auka
álvinnslu á Íslandi með
virkjun vatnsorku og jarðhita í stað
rafmagns úr eldsneyti. Hvert áltonn
á Íslandi sparar andrúmsloftinu
12,5 tonn af CO2. Það liggur því á að
virkja hér samkvæmt þeirri skýrslu.
Meira: jakobbjornsson.blog.is
ÉG ER einn þeirra, sem komnir eru í hóp eldri borg-
ara og það fyrir allnokkru.
Það hefur sannarlega ekki farið framhjá mér, frekar
en öðrum hvar ég eða öllu heldur við erum í gogg-
unarröðinni, þegar vísað er til sætis í þessu samfélagi.
Mér finnst í meira lagi hraustlega að verið, þegar ráð-
herrar mæta í viðtöl, með allt niður um
sig í málefnum aldraðra og öryrkja og
láta eins og þar sé allt í þessu fína lagi.
Fjármálaráðherra talar um tugi pró-
senta, sem farið hafi í aukin framlög til
þessa fólks. Hann virðist halda að auðvelt
sé að villa um fyrir okkur með svona
talnaleikfimi. Það er nú ekki alveg víst.
Við vitum t.d. að ef öldungurinn fær 20% hækkun á 100
þúsundin sín þá gerir það 20 þúsund. Fái ráðherrann
hinsvegar 20% á milljónina sína þá gerir það 200 þúsund!
Sjálfsagt segir hann að báðir hafi fengið sömu hækkun,
20%! Það er ekki flóknara en þetta, málið dautt.
Þá eru nú viðbrögð heilbrigðisráðherra ekki klökk.
Þegar hún er innt eftir einhverjum efndum á 8 eða jafn-
vel 12 ára gömlum loforðum stendur ekki á svörunum:
„Jú jú, þetta mál er í fullri vinnslu í ráðuneytinu. Ég setti
nefnd í málið í gær. Hún á að skila af sér í haust.“ (les:
eftir kosningar)
Hugsið ykkur að flokkurinn hennar hefur farið með
málefni aldraðra og öryrkja í 12 ár samfleytt. Henni leið-
ast biðlistar, enda eru alltof margir að setja nöfnin sín
þar, miklu fleiri en á hinum Norðurlöndunum! Fram-
kvæmdasjóður aldraðra er ekkert endilega notaður „til
framkvæmda í þágu aldraðra“. Það þykir hentugt að
grípa til hans í ýmislegt annað. Má þar nefna áróð-
ursplögg fyrir ráðherrann eða til að rétta slagsíðuna á
óperukórnum.
Þegar hressa þarf uppá vinsældirnar eru kallaðir til
myndatökumenn og tekin „skóflustunga“ Okkur hinum
þykir nú lítið gagn að „skóflustungum“ ef ekkert meira
gerist. En hún myndast vel, og veit af því.
Sagan endurtekur sig.
Og nú koma þau eina ferðina enn, búin að blása rykið af
margsviknum kosningaloforðum. Nú er ekki grjót á hól-
um: „Við höldum ótrauð áfram glæsilegu uppbygging-
arstarfi okkar“! Hann er eflaust sæmdarmaður, hann
Jón Framsóknarformaður, en fyrirsætubransinn hentar
honum ekki, hreint ekki. Í öllum loforðagalsanum er
eins og mönnum líði misvel. Menn hrökkva við þegar
innt er eftir því hvort þeim finnist nú ekki tímabært að
færa frítekjumarkið í svipað horf og það var þegar þeir
tóku við stjórnartaumunum.
„Hafið þið bara gáð að því hvað þetta kostar ríkið
marga milljarða?“
En eru það ekki bara milljarðar, sem ríkið átti aldrei
að taka til sín?
Reiknað til núvirðis var frítekjumarkið 140 þús. fyrir
12 árum, en er 90 þús í dag. Okkur, sem erum því vönust
að hugsa í lágum tölum fyndist umtalsverð bót að því að
þessu yrði kippt í lag.
Líklega kostar nú eitthvað að drita niður sendiráðum
tvist og bast um heimsbyggðina, eða þá að senda afskrif-
aða pólitíkusa í lystireisur vítt og breitt um veröldina.
Sumir milljarðar eru dýrari en aðrir.
Nú er ríkisstjórnin búin að selja flestar eigur sínar,
sem eigulegar eru. Ekki nóg með það. Svo er að sjá sem
hún sé búin að marglofa sumum milljörðunum sem þetta
ráðslag gaf í kassann.
En það verður trúlega fátt um fína drætti á næstunni.
Hún mjólkar ekki mikið á morgun, kýrin sem þeir skáru
í gær.
„Málið er í fullri vinnslu“
Eftir Guðjón E. Jónsson
Höfundur er fyrrverandi kennari og skólastjóri.
NETGREINAR