Morgunblaðið - 09.10.2008, Síða 14

14 FIMMTUDAGUR 9. OKTÓBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Bankakreppan
SPURÐUR hvernig hafi verið að
ganga í gegnum atburði síðustu
daga segir Halldór J. Krist-
jánsson það ekki hafa verið erf-
itt fyrir sig persónulega.
„Ég er maður með mikið jafn-
aðargeð og held ró minni í öllum
aðstæðum. Hitt er það að mér
þykir leitt að sjá þær neikvæðu
afleiðingar sem af þessu hljót-
ast. Hluthafar Landsbankans
glata verðmætum sínum og aðrir
bankar og fyrirtæki lenda í vand-
ræðum. Það er einnig áhyggju-
efni að verða vitni að áhyggjum
einstaklinga af sparnaði sínum,
en ríkisstjórnin hefur unnið mjög
gott verk við vandasamar að-
stæður.“
Halldór segir alla sína hugsun
snúast um að varðveita verð-
mæti viðskiptavinanna, innlánin
og þá sem hafa fjármuni sína í
sjóðum.
„Allt sem starfsfólk okkar
hefur unnið síðustu daga miðar
að því að tryggja stöðu al-
mennra viðskiptavina Lands-
bankans. Þeir verða að hafa al-
gjöran forgang. Forgangsröðunin
hjá ríkisstjórninni hefur verið
rétt í því að tryggja hag inni-
stæðueigenda og að greiðslu-
miðlun gangi vel fyrir sig,“ segir
Halldór og telur mest um vert
að grunnstoðir íslensks atvinnu-
lífs séu sterkar og lang-
tímahorfur öfundsverðar eins og
komið hafi fram í nýlegri úttekt
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins.
„Ég er maður með mikið jafnaðargeð“
Hvenær var Icesave stofnað?
Innlánsreikningurinn var stofnaður
í Bretlandi í október fyrir tveimur
árum, sem netbankareikningur
með hagstæðari innlánskjörum en
flestir breskir bankar buðu.
Hvað lögðu margir inn
á Icesave-reikningana?
Undir það síðasta voru netreikn-
ingarnir komnir vel yfir 200 þús-
und í Bretlandi. Þúsundir reikninga
voru stofnaðir í Hollandi síðan í
maí á þessu ári, hátt í 20 þúsund.
Hve háar voru innistæður?
Áður en Icesave-reikningum var
lokað í Bretlandi námu innistæður
um 4,8 milljörðum punda, jafnvirði
um 1.000 milljörðum króna sam-
kvæmt viðmiðunargengi Seðla-
bankans síðdegis í gær.
Hvenær bar fyrst á úttektum af
reikningunum?
Landsbankinn varð fyrst var við
það í febrúar og mars á þessu ári
að breskir sparifjáreigendur fóru
að ókyrrast vegna neikvæðra
frétta af íslensku efnahagslífi.
Tóku þá allnokkrir peninga út af
Icesave en innlagnir jukust þó á
ný.
Hvar eru peningarnir nú?
Innlánin í Bretlandi voru einkum
notuð útlána í Bretlandi, til ýmissa
fjárfestinga þar í landi.
S&S
Eftir Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
I
cesave-innlánsreikningur
Landsbankans í Bretlandi og
Hollandi hefur verið í sviðs-
ljósinu eftir að ríkið tók yfir
rekstur bankans og reikn-
ingunum var lokað. Fyrst var farið að
bjóða upp á þessa reikninga í október
árið 2006. Halldór J. Kristjánsson,
bankastjóri Landsbankans, segir
stofnun þessara innlánsreikninga
hafa verið skynsamleg viðbrögð
bankans við erfiðleikum sem steðjuðu
að íslensku efnahagslífi og neikvæðri
umræðu um íslensku bankanna er-
lendis.
„Eðlileg viðbrögð af hálfu Lands-
bankans voru að minnka markaðs-
fjármögnun og skuldabréfaútgáfu og
hefja alþjóðlega töku innlána, til að
hafa fjármögnun bankans sem dreifð-
asta. Þetta gekk að mörgu leyti miklu
betur en við höfðum áætlað.
Þegar við sáum hve fjárhæðir voru
orðnar stórar og þetta ástand allt var
að breytast í heiminum þá töldum við
skynsamlegt að færa Icesave- reikn-
inginn yfir í breskt dótturfélag, þann-
ig að hann væri hluti af breskri
áhættu. Við lögðum fram hugmyndir
um þetta þegar í mars í þessu ári.“
- Af hverju á þeim tímapunkti?
„Við vorum farnir að undirbúa
þetta í byrjun ársins, vegna þess hvað
reikningurinn var stór og að þá var
hafin umræða um hvort innláns-
trygging væri í Bretlandi eða Evr-
ópu, þá töldum við skynsamlegt að
færa þetta yfir í breskt dótturfélag.
En til þess þurftum við tilslakanir þar
sem fjárhæðin var það stór, og við
ætluðum að sameina Icesave starf-
semina inn í Heritable-bankann, með
eignum útibús okkar í London. Við
unnum að þessu en fengum ekki eðli-
legar forsendur að okkar mati frá
þarlendum yfirvöldum og eftirlits-
aðilum. Síðan fóru fram viðræður um
þetta milli Fjármálaeftirlitsins hér á
landi og í Bretlandi.
Viðræður um síðustu helgi
Við vorum í viðræðum við breska
fjármálaeftirlitið um síðustu helgi,
þegar við sáum að lausafjárkreppan í
heiminum var að gera öllum bönk-
unum erfiðara fyrir. Menn verða að
skoða þetta í samhengi, það er djúp
efnahagskreppa í öllum heiminum
sem gerir það að verkum að okkar að-
stæður verða verri. Þær fóru enn
versnandi við þjóðnýtingu Glitnis, en
samhliða lækkaði lánshæfismat,
skuldatryggingarálagið rauk upp og
við tók gífurlega neikvæð umfjöllun í
fjölmiðlum.“
- Um hvað snerust þessar við-
ræður?
„Við vorum í viðræðum við breska
fjármálaeftirlitið um að gera þetta
með skipulögðum og skjótum hætti.
Til þess þurftum við aðstæður sem
því miður sköpuðust ekki á þessum
stutta tíma.“
- Hvaða forsendur þurftu að liggja
fyrir?
„Við núverandi aðstæður þurftum
við fyrst og fremst ákveðnar aðgerð-
ir, sem ég get ekki tjáð mig um. Ég er
ekkert að sakast við neinn, en ef ég á
að gagnrýna einhvern þá finnst mér
breska fjármálaeftirlitið hefði mátt
aðstoða okkur betur við að fara þessa
leið.
Hitt er það, að þessir reikningar
sköpuðu í raun og veru stöðugleika í
rekstrinum við allar venjulegar að-
stæður. Þetta var stöðugt form á fjár-
mögnun og skynsamleg stefnumótun
af hálfu Landsbankans.“
- Var einhver fyrirstaða við þetta af
hálfu FME hér á landi?
„Nei, alls ekki, þeir studdu okkur
með ráðum og dáð. Íslenska fjár-
málaefirlitið hefur stutt mjög vel við
bakið á okkur og var þess hvetjandi
að færum þá leið að stofna breskt fé-
lag um þennan rekstur.“
- Hvað voru upphæðirnar orðnar
háar á reikningunum?
„Þetta voru háar fjárhæðir, sem
skiptir hundruðum milljarða króna.
En hafa verður í huga að á móti
þessu eru miklar eignir í Bretlandi, þó
að þær séu minni en innlánin. Ég
ítreka að þetta var skynsamleg leið og
áhættudreifð en hún er auðvitað
vandasöm í svona ótrúlega erfiðum
aðstæðum sem allur fjármálaheim-
urinn hefur lent í.
Dýpsta kreppa allra tíma
Í Bretlandi er ríkið að fara inn í
traustustu máttarstólpa bresks efna-
hagslífs í dag, við erum að tala um
Barclays banka, Lloyds, Royal Bank
of Scotland, stærstu banka Bretlands.
Ef þeir eru að lenda í vandræðum við
þessar aðstæður, er það furða að við
lendum í lausafjáraðstæðum hér
heima? Þetta er mikilvægt að hafa í
huga. Við erum að fara í gegnum
dýpstu fjármálakreppu allra tíma.
Ég held því fram að íslensku bank-
arnir hafi verið vel búnir undir þetta,
það hefðu fáir trúað því að þeir gætu
verið í nær eitt og hálft ár án nokkurs
aðgengis að fjármálamörkuðum. En
það er réttmæt gagnrýni að stærð ís-
lenska bankakerfisins var orðin of
mikil miðað við landsframleiðslu. Það
hefði mátt skipuleggja þetta betur í
dótturfélögum. Við vorum að reyna
það en fengum ekki nægjanlegt svig-
rúm til þess.“
- Hefði ekki mátt ganga frá því
strax í upphafi að Icesave yrði undir
bresku félagi og ábyrgðir féllu ekki á
íslenska ríkið?
„Það má vel segja það, en hitt er að
reglurnar um hið evrópska efnahags-
svæði gera ráð fyrir að banki geti
starfrækt útibú á öllu svæðinu. Um
það gilda ákveðnar reglur og við fór-
um í einu og öllu að þeim, eins og við-
skiptaráðherra hefur útskýrt mjög
vel í fjölmiðlum. Þær reglur kveða á
um að það leggist inn iðgjöld á Trygg-
ingasjóðinn heima að hluta og í sjóð
viðkomandi lands að hluta. Ég og
margir í fjármálaheiminum erum
þeirrar skoðunar að þetta evrópska
innistæðukerfi hafi ekki verið rétt
hannað frá byrjun. Við höfum ná-
kvæmlega farið eftir öllum settum
reglum tilskipunarinnar frá árinu
1996 um innlánastarfsemi í Evrópu.
Við höfum greitt öll iðgjöld og far-
ið eftir stífum reglum í Bretlandi, eins
og að hafa nægt lausafé og skipu
leggja reksturinn, en evrópsku regl-
urnar hefðu trúlega betur mátt hafa
sameiginlegt evrópskt innistæðu-
kerfi, þar sem algjört frjálsræði hefur
ríkt í bankastarfsemi á hinu evrópska
efnahagssvæði.“
- Þið hafið semsagt greitt 1% ið-
gjald af allri veltu Icesave inn í
Tryggingasjóðinn hér á landi?
„Já, við fórum eftir öllum hefð-
bundnum reglum í þessu efni. Auðvit-
að eru þessar innistæður mjög háar,
þegar þær eru skoðaðar sem hlutfall
af kerfinu.“
- Hvenær fór fyrst að bera á úttekt-
um Breta af Icesave-reikningunum?
„Við fundum lítillega fyrir því í
febrúar og mars á þessu ári, þegar
krónan féll skyndilega með tilheyr-
andi verðbólguskoti, skuldatrygg-
ingarálag fór í hæstu hæðir og ótrú-
lega neikvæð umræða var um Ísland.
Smá-titringur kom einnig í starfsem-
ina þegar Northern Rock fór á haus-
inn, sem var í raun upphafið að öllu
þessu máli í Bretlandi. Við höfum haft
mjög tryggan og breiðan viðskipta-
mannagrunn, en fjárhæðir innlána
hafa breyst eftir aðstæðum hverju
sinni. Við höfðum alltaf nægt lausafé
til að mæta slíkum breytingum, en
enginn banki í heiminum getur mætt
því þegar allar fjármögnunarleiðir
hverfa og innlán fara hratt minnkandi
eins og gerðist þegar Glitnismálið
kom upp og umræðan varð stöðugt
neikvæðari um Ísland. Það var erfitt
fyrir Icesave-reikninginn, en hefði
breytingin átt sér stað við eðlilegar
markaðsaðstæður þá hefði Lands-
bankinn vel getað ráðið við það.
Ég vil ítreka að það voru alls ekki
úttektir úr Icesave-reikningum sem
gerðu lausafjárstöðu Landsbankans
þrönga, heldur var það heimsástandið
allt. Um þessar mundir eru heilu ríkin
að setja ábyrgðir á bankakerfi sín,
eins og Danmörk, Írland, Svíþjóð og
Grikkland. Þriðji stærsti banki
Bandaríkjanna lendir í lausafjárvanda
og þannig mætti lengi telja.“
- Hvaða eignir hefur bankinn á móti
þessum kröfum í Bretlandi?
„Það eru almennar eignir
Landsbankans í Bretlandi og víðar
sem standa á móti þessum og öllum
öðrum kröfum. Annars er allt of
snemmt að leggja mat á þessi mál,
mikið verk er óunnið. Eðlilega verður
mikið fjárhagslegt tjón þegar
bankakerfi þjóðarinnar nær stöðvast,
þetta eru forgangskröfur í þeirri
endurskipulagningu sem stendur yf-
ir.“
Hægt að endurvinna traustið
- Óttastu ekkert að til lengri tíma
séð verði áhrifin af Icesave og örlög-
um bankanna þau að við missum allt
lánstraust í útlöndum?
„Ekki ef skipulega verður farið í
gegnum þetta allt saman, eins og unn-
ið er að, þá er hægt að endurheimta
þetta traust. Hitt er afar leitt að mikil
verðmæti hafa tapast. Það var hvorki
ráðrúm né lausafé til að verja mikið af
þessum eignum. Ég hygg að Icesave-
innlánareikningurinn sé eitthvert
verðmætasta vörumerki sem Íslend-
ingar eiga, sama má segja um Kaup-
thing Edge. Þetta eru vörumerki og
þær fjármögnunarleiðir sem aðrir
bankar hafa öfundað okkur af og valið
í auknum mæli. Ekki vannst nægilegt
svigrúm til að gera þetta að þeim
verðmætum sem í þessu formi liggja.“
- Varla eru lengur mikil verðmæti í
þessu vörumerki í Bretlandi?
„Það hefur beðið hnekki en nýr og
sterkur aðili sem tekur það yfir gæti
nýtt sér það. Hitt er að allt breska
fjármálakerfið er í miklum vanda
sjálft. Stærstu bankar Bretlands og
Bandaríkjanna hafa gengið í gegnum
mikla erfiðleika og því ætti það ekki
að skaða orðspor Íslands til langs tíma
þó að íslenskir bankar hafi lent með
ákveðið vörumerki í vissum erf-
iðleikum. Þetta er hluti af miklu,
miklu stærra máli.“
- Bretar velta því eðlilega fyrir sér
hvað varð um alla þessa peninga sem
fóru inn á Icesave. Í hvað fóru þessir
fjármunir?
„Þeir voru notaðir til útlána í Bret-
landi. Við höfum verið stór þátttak-
andi í atvinnulífinu þar í landi og veitt
um 500 manns atvinnu.“
Aðstæður versnuðu enn
við þjóðnýtingu Glitnis
 Halldór J. Kristjánsson bankastjóri segir Landsbankann hafa hugað að því fyrst í mars á þessu ári að
setja Icesave inn í breskt dótturfélag  Segir breska fjármálaeftirlitið ekki hafa veitt næga aðstoð
Morgunblaðið/Ómar
Bankar Halldór J. Kristjánsson bankastjóri telur að með skipulögðum hætti
sé hægt að endurvinna það lánstraust sem Íslendingar hafa misst erlendis.