Morgunblaðið - 10.10.2008, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 10. OKTÓBER 2008 15
FRÉTTASKÝRING
Eftir Ágúst Inga Jónsson og
Unu Sighvatsdóttur
SAMKVÆMT síðustu ársreikning-
um Atvinnuleysistryggingasjóðs
voru þá um 13,5 milljarðar króna í
sjóðnum. Reikna má með að þessi
upphæð hafi hækkað það sem af er
ári. Atvinnuleysi hefur aukist nokkuð
síðustu mánuði, en var þó til skamms
tíma með því minnsta í Evrópu, á
bilinu 1% til 1,2% í ágústmánuði.
Þessi staða hefur breyst á síðustu
vikum og fréttir af uppsögnum verið
algengar. Auk þess hefur fólk sem
lenti í uppsögnum fyrr á árinu komið
á atvinnuleysisskrá á síðustu vikum.
Í þjóðhagsspá sem kynnt var í
byrjun mánaðarins var reiknað með
að atvinnuleysi yrði 2,7% á næsta ári
og ykist enn frekar á árinu 2010 og
yrði þá 3,8% af vinnuafli. Líklegt má
telja að þessar tölur séu úreltar og at-
vinnuleysi verði meira.
Á vinnumarkaði eru um 160 þús-
und manns, en það er þó aðeins
breytilegt eftir árstíma. Samkvæmt
þessu jafngildir 1% atvinnuleysi því
að um 1600 manns séu án atvinnu.
Jóngeir H. Hlinason, deildarstjóri hjá
Vinnumálastofnun, var spurður
hversu lengi 13,5 milljarða króna
innistæða í Atvinnuleysistrygginga-
sjóði entist miðað við 3% atvinnu-
leysi.
„Miðað við að á vinnumarkaði séu
um 160 þúsund manns samsvarar 3%
atvinnuleysi um 4.800 einstaklingum.
Miðað við fullar grunnbótagreiðslur í
níu mánuði, kr. 136.015, og fullar
tekjutengdar greiðslur í þrjá mánuði,
kr. 220.729, kostar eitt ár um níu
milljarða.
Fullar grunnbótagreiðslur til 4.800
einstaklingar eru um 650 milljónir á
mánuði. Þannig að miðað við að engar
greiðslur komi inn í sjóðinn þá dugar
hann í tæplega 19 mánuði. En auðvit-
að koma einhverjar greiðslur inn því
ekki er eingöngu um útstreymi að
ræða,“ sagði Jóngeir Hlinason.
0,65% af launum í
atvinnutryggingagjald
Sjóðurinn fær greiðslur af trygg-
ingagjaldi sem atvinnurekendur
greiða ofan á heildarlaun launa-
manna og hefur safnast í hann í góð-
ærinu. Tryggingagjald er 5,34% og af
því fara 0,65% í atvinnutrygginga-
gjald.
Hlutfallsgreiðslur í Atvinnuleysis-
tryggingasjóðinn hafa verið skertar á
síðustu árum, að sögn Jóngeirs, en
hins vegar hafa heildargreiðslur í
sjóðinn aukist.
Grunngreiðslur sjóðsins eru nú
rúmlega 136 þúsund krónur á mán-
uði. Einstaklingur fær þær fyrstu tíu
dagana, en eftir tíu daga er hægt að
fá tekjutengdar bætur í þrjá mánuði,
þá taka grunnbætur við að nýju í allt
að þrjú ár. Tekjutengdu bæturnar
miðast við 70% af launum, en geta þó
aldrei orðið hærri en sem nemur um
220 þúsund krónum. Tekjutenging
kom inn með lögum árið 2006 og þá
hámarkstími á atvinnuleysis-
greiðslum styttur úr fimm árum í
þrjú ár.
Jóngeir Hlinason segir að starfs-
menn Vinnumálastofnunar hafi síð-
ustu daga orðið varir við óöryggi og
erfiðleika í atvinnumálum fólks og
ýmislegt sé verið að gera til að upp-
lýsa fólk. Hann vill ekki spá um fram-
haldið, en segir að þessir síðustu dag-
ar breyti miklu, þetta sé langt frá því
að vera eðlilegt ástand.
Eitt þjónustuver
Í Morgunblaðinu á þriðjudag var
haft eftir Jóhönnu Sigurðardóttur,
félagsmálaráðherra, að vinna væri
hafin í ráðuneytinu við að setja á
laggirnar alhliða þjónustuver þar
sem fólk gæti leitað upplýsinga og
fengið ráðgjöf. Einnig væri verið að
skoða að undir félagsmálaráðuneyti
starfaði sérstök vinnumálastofnun
sem aðstoðaði fólk er verður fyrir
uppsögnum og er í atvinnuleit.
„Það eru margvíslegir erfiðleikar
sem munu steðja að fólki sem við
þurfum að taka á, og þá er mikilvægt
að hafa eitt þjónustuver fyrir fólkið
sem þarf að leita upplýsinga og svo
framvegis,“ sagði Jóhanna Sigurðar-
dóttir.
Mikið atvinnuleysi 1994
Mesta skráð atvinnuleysi hjá
Vinnumálastofnun var í janúarmán-
uði árið 1994. Þá voru 9.515 einstak-
lingar án atvinnu eða 7,7% af áætl-
uðum mannafla. Meðal ástæðna
þessa mikla atvinnuleysis var sjó-
mannaverkfall fyrri hluta jan-
úarmánaðar, en einnig var mikið at-
vinnuleysi í verslun og meðal
iðnaðarmanna.
Atvinnuleysi var alls staðar meira
hjá konum heldur en körlum og
ástandið var mun verra á lands-
byggðinni en á höfuðborgarsvæðinu.
Innistæður í 3% atvinnuleysi
myndu duga í nítján mánuði
 Um 13,5 milljarðar í Atvinnuleysistryggingasjóði  Grunnbætur til einstaklings 136 þúsund kr. á mánuði
 Greiðslur í allt að þrjú ár  Töluverð fjölgun á atvinnuleysisskrá í vikunni og ólíklegt að spár standist
Morgunblaðið/ÞÖK
Blikur á lofti Mikið hefur verið byggt á síðustu árum og byggingariðnaðurinn staðið með miklum blóma. Síðustu
mánuði hafa blikur verið á lofti og talsvert verið um uppsagnir í greininni.
01233
45
6
7
046
03
72
073
 ! 
 


"#$%!$&''(


 
  

  

 
!"  
 
!"  
# 
$   
%   
%  

) 
!   !
 $ 
  



 &$#**
734
80
7
05
065
07
000
39:
&'
MIKIL örtröð hefur verið á skrifstofu Vinnumálastofn-
unar á höfuðborgarsvæðinu fyrstu vikuna í október. Að
sögn Hugrúnar Jóhannesdóttur hafa þau sinnt að með-
altali 70 manns á dag, sem er umtalsverð aukning.
„Það er reyndar alltaf meira að gera fyrstu viku hvers
mánaðar, en síðasta vika var heldur slæm þótt það hafi
heldur dregið úr því núna,“ segir Hugrún. Alls voru
1.846 skráðir atvinnulausir á höfuðborgarsvæðinu í gær.
Í lok september í fyrra voru 735 á atvinnuleysisskrá, svo
fjölgunin milli ára er umtalsverð.
„Miðað við fréttir núna getum við búist við enn meiri
aukningu svo við reynum að setja okkur í stellingar til
að taka því og erum að undirbúa það hvernig við getum mætt þörfum fólks
á sem bestan og fljótvirkastan hátt,“ segir Hugrún og nefnir sem dæmi
kerfisbreytingar og mögulega fjölgun starfsfólks til að anna umfanginu.
„Við þurfum að breyta aðeins hjá okkur kerfinu og ætlum að leggja
áherslu á það að við getum tekið á móti öllu því fólki sem kemur.“
Ástandið mun svartara en þegar þjóðhagsspá var gerð
1. október var áætlað í þjóðhagsspá að atvinnuleysi næstu tvö árin yrði á
bilinu 2,7-3,8%. Ljóst er að forsendur þeirrar spár eru mjög breyttar á
skömmum tíma, en nýjar spár liggja þó ekki fyrir eins og er. „Ég held að
það dyljist nú engum að útlitið er mun svartara núna en það var fyrir mán-
uði, svo það hlýtur að teljast ólíklegt að hógværari spár muni standast,“
segir Hugrún. Hún ítrekar þó að atvinnuleysi sé þrátt fyrir allt alls ekki
hátt á Íslandi, „en það er hins vegar miklu meira gegnumstreymi hér hjá
okkur heldur en hefur verið og það er að aukast.“
Hún bendir einnig á að þróunin sé í þá átt að hlutfall Íslendinga sem leiti
til Vinnumálastofnunar sé nú hærra en útlendinga, öfugt við það sem verið
hefur á árinu. „Það er mesta breytingin sem við sjáum, það hefur verið
mikið af útlendingum að skrá sig en þeir virðast núna vera á heimleið en
Íslendingum fjölgar.“ una@mbl.is
Örtröð hjá vinnumálastofnun
Hugrún
Jóhannesdóttir
UTAN höfuðborgarsvæðisins hefur fjölgun á atvinnu-
leysisskrá verið mest á Suðurnesjum það sem af er
þessum mánuði. Ketill G. Jósefsson forstöðumaður
Vinnumálastofnunar á Suðurnesjum segir sumarið
hafa verið kraumandi með reglulegum uppsögnum í
smáum stíl, sérstaklega hjá byggingaverktökum. Októ-
ber hafi hins vegar náð nýjum hæðum í álagi og þá
hafi m.a. komið holskefla frá Flugþjónustunni þar sem
uppsagnarfresti margra lauk um mánaðamótin.
„Það er mjög mikið að gera hérna og má auðvitað
búast við því þegar svona skellur á. Skráningum hefur
fjölgað um næstum 100 manns hjá okkur síðan í ágúst, sem er talsvert
mikil aukning.“ Hann segir útlit fyrir að fjöldi skráninga stefni í 500, en
þær voru í kringum 320-340 í ágúst. Á sama tíma í fyrra voru um 170
manns á atvinnuleysisskrá á Suðurnesjum, eða um 1,8% atvinnuleysi.
Ketill segir óhætt að áætla að hlutfallið nálgist brátt 3% þótt formlegar
tölur liggi ekki fyrir. Hann segir álagið mikið á starfsfólki stofnunar-
innar sem ætli sér að sinna fjölguninni eftir bestu getu. „Sem betur fer
er nú ekki röð út á götu, við náum alveg að anna þessu en það er varla
að okkur gefist tækifæri til að setjast niður.“
Útlendingar líkja ástandinu við náttúruhamfarir
Ketill segist greina svipaða þróun í sínu umdæmi og verið hefur á höf-
uðborgarsvæðinu, þ.e. Íslendingar skrá sig atvinnulausa í auknum mæli í
stað útlendinga. „Það hefur aukist núna að menn sæki um pappíra til að
fá sína vinnu metna og tryggða sem þeir hafa lagt fram hér því þeir
ætla burt. Þeim finnst þetta alveg óskaplegt, líkja þessu við nátt-
úruhamfarir og reyna allt hvað þeir geta að koma sér úr landinu, virðist
vera.“
Ketill segir að hljóðið í mönnum sé þungt á Suðurnesjum og titringur
sé í loftinu um að fleiri fyrirtæki verði gjaldþrota, þótt ekkert sé öruggt
í þeim efnum. Þrátt fyrir allt reyni menn þó að halda í vonina. „Við er-
um alin upp í því hér að vera bjartsýn, jafnvel þótt hver dagur færi
manni leiðindafréttir. Við reynum allavega að brosa til fólksins sem
kemur til okkar en þau eru mörg hver að stíga erfið spor.“ una@mbl.is
Tvöföldun frá því í fyrra
Ketill G. Jósefsson
ÚTTEKTARHEIMILDIR íslenskra kredit-
korta hafa verið yfirfarnar að beiðni Seðla-
bankans.
Samkvæmt upplýsingum frá Valitor, sem
annast útgáfu VISA-korta, mega korthafar
þeirra búast við því að núverandi heimild
verði lækkuð til samræmis við raunverulega
notkun. Valitor miðar þar við tvöfalda meðal-
mánaðarnotkun þessa árs á hvert kort.
Höskuldur Ólafsson, forstjóri Valitors,
sagði að viðskiptabankarnir hefðu verið
ábyrgir fyrir úttektum og úttektarheimildum
á kortum en með setningu neyðarlaganna 7.
október hafi sú ábyrgð flust yfir á Seðlabank-
ann. Í framhaldi af því óskaði Seðlabankinn
eftir því að heimildirnar væru lækkaðar til
samræmis við raunverulega notkun korthafa.
Úttektarheimildirnar voru meðhöndlaðar sem
skuldbinding í bókhaldi hvers banka og
hækkuðu því heildarskuldastöðu hvers banka.
Þessi aðgerð er liður í því að draga úr ábyrgð
Seðlabankans.
Korthafar geta séð nýja heimild á net-
yfirliti í heimabanka sínum. Samkvæmt upp-
lýsingum Valitor á lækkunin á heimild ekki að
hafa áhrif á alla korthafa og ekki á korta-
notkun hér heima eða erlendis nema um
óvenjumikla notkun sé að ræða.
Að sögn Valitors hafa öll uppgjör við versl-
anir og þjónustuaðila sem eru með söluaðila-
samning við Valitor gengið snurðulaust. Einn-
ig hefur rafræn greiðslumiðlun VISA-korta
gengið eðlilega bæði hér heima og erlendis.
Seðlabankinn hefur tekið við ábyrgð á kreditkortum og úttektarheimildum af viðskiptabönkunum
Úttektarheimildir endurskoðaðar
Morgunblaðið/ÞÖK