Morgunblaðið - 10.10.2008, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 10. OKTÓBER 2008 25
TVEIR hægri öfga-
flokkar, Frelsis-
flokkur Austurríkis
og Hreyfing til fram-
tíðar Austurríkis,
fengu 29% atkvæði í
almennu kosning-
unum í Austurríki
fyrir rúmri viku og er
það helmingi meira
fylgi en þeir fengu
samanlagt í kosning-
unum 2006.
Báðir hafa flokkarnir sömu
stefnu gagnvart innflytjendum,
sérstaklega múslímum, og Evrópu-
sambandinu: blöndu af ótta og
andúð. Þar sem leiðtogar flokk-
anna tveggja, Heinz-Christian
Strache og Jörg Haider, fyrirlíta
hvor annan eru litlar líkur á að
samsteypustjórn hægri öfgaflokk-
anna komist til valda. Engu að síð-
ur er þetta föðurland Hitlers þar
sem gyðingar voru eitt sinn látnir
skrúbba götur Vínar með tann-
burstum áður en þeir voru fluttir
burt og drepnir, þannig að úrslitin
eru áhyggjuefni. En hversu mikið
áhyggjuefni?
Minningar um stormsveitar-
menn og kynþáttalög
29% er um 15 prósentustigum
meira en pópúlískir hægri flokkar
fá á mjög góðum árum (fyrir þá) í
öðrum löndum Evrópu. Strache,
leiðtogi Frelsisflokksins, vill að
stjórnvöld búi til nýtt ráðuneyti til
að sjá um að senda innflytjendur
úr landi. Múslímar eru níddir nið-
ur fyrir opnum tjöldum. Haider
hrósaði eitt sinn atvinnustefnunni í
þriðja ríki Hitlers. Nýju hægri
mennirnir kalla óhjákvæmilega
fram minningar um stormsveit-
armenn og kynþáttalög.
Þó væru mistök að líta á upp-
gang á hægri vængnum í Aust-
urríki sem endurnýjun nasisma.
Hvorugur flokkurinn boðar of-
beldi, þótt málflutningur þeirra
geti að hluta ýtt undir það. Kjós-
endur flokkanna lengst til hægri
stjórnast sennilega fremur af
kvíða og gremju, sem
einnig er til staðar í
mörgum öðrum Evr-
ópulöndum, þar á
meðal ríkjum sem
hafa enga nasistahefð
á borð við Holland og
Danmörku.
Í Danmörku er
hægri harðlínuaflið
Danski þjóðarflokk-
urinn, sem er með 25
þingsæti, orðinn þriðji
stærsti flokkur lands-
ins. Hollenskir pópúl-
istar á borð við Ritu Verdonk eða
Geert Wilders, sem eru keyrð
áfram af ofsóknarótta við „ísl-
amiseringu“, setja mikinn þrýsting
á hinar hefðbundnu pólitísku
valdastéttir, sem eru blanda af
frjálslyndu fólki, jafnaðarmönnum
og kristilegum demókrötum.
Gremja í garð valdastétta
Þetta er einmitt málið. Gremja
kjósenda hægri öfgaafla í Evr-
ópulöndum beinist einkum að póli-
tískum valdastéttum, sem hafa
verið of lengi við völd í þægilegu
samstarfi og virðast einkum vera
til með hagsmunagæslu að mark-
miði.
Í Austurríki viðurkenna meira
að segja frjálslyndir að endalaus
runa af stjórnum jafnaðarmanna
og kristilegra demókrata hefur
stíflað æðar hins pólitíska kerfis
og gert smærri flokkum erfitt fyr-
ir að brjóta sér leið inn í skjald-
borg pólitískra forréttinda. Það
sama á við um Holland, þar sem
enginn hreyfði andmælum við
miðjuflokkum, undir forustu vel-
viljaðra, en fremur forsjárhneigðra
leiðtoga með hugmyndir um „fjöl-
menningarhyggju“, „umburð-
arlyndi“ og „Evrópu“, fyrr en ný-
verið.
Birtingarmynd þjóðernishyggju
í lýðræðisríkjum Evrópu eftir stríð
hefur alltaf verið látin viðgangast
á knattspyrnuivöllum, en ekki í op-
inberum vettvangi. Efasemdir um
einingu Evrópu hafa reglulega
verið afgreiddar sem forpokun eða
jafnvel rasismi í einhverri mynd.
Sá siður ríkisstjórna að rekja óvin-
sæl stefnumál til skriffina Evrópu-
sambandsins, sem í vaxandi mæli
er litið á sem enn einn hópinn af
sjálfumglöðum forréttinda vald-
höfum, sem engum þurfa að
standa reikningsskil, hefur enn
grafið undan tengingu þjóð-
artilfinningar við evrópska ein-
ingu.
Þetta tengist gremjunni í garð
innflytjenda. Þegar börn verka-
manna, sem fluttir voru inn frá
löndum á borð við Tyrkland og
Marokkó á sjöunda áratugnum,
byrjuðu að mynda stóra músl-
ímska minnihluta fór spenna vax-
andi í verkamannahverfum. Frjáls-
lyndar valdastéttir afgreiddu
kvartanir um glæpi og framandi
siði sem „rasisma“. Fólk varð bara
að læra að vera umburðarlynt.
Ekkert af þessu var endilega
rangt. Umburðarlyndi, eining Evr-
ópu, tortyggni í garð þjóðern-
ishyggju og árvekni gagnvart ras-
isma eru lofsverð markmið. En
framsetning þessara markmiða án
umræðna, að ekki sé talað um
gagnrýni, leiddi til bakslags. Þeg-
ar Hollendingar, Frakkar og Írar
greiddu atkvæði gegn stjórnarskrá
Evrópu voru þeir að sýna tor-
tryggni sína í garð pólitísku valda-
stéttanna í landi sínu. Og pópúlist-
arnir, sem lofa að endurheimta
fullveldi þjóða sinna með því að
hafna „Evrópu“, berjast gegn „ísl-
amiseringu“ og sparka innflytj-
endum út eru að nýta sér þessa
tortryggni.
Málflutningur útlendingaótta og
rembu er ógeðfelldur og jafnvel
áhyggjuefni í landi með fortíð
Austurríkis. En nýja lýðskrumið
er ekki enn ólýðræðislegt eða
jafnvel andlýðræðislegt. Kjör-
orðið, sem oftast heyrist meðal
kjósenda hægri flokkanna í Aust-
urríki, er „ferskt loft“. Fólk
kveðst hafa kostið Haider og
Strache til að losa um ítök hinna
ráðandi flokka.
Gætu á endanum
styrkt lýðræði
Þetta er ekki ólögmætur hvati.
Ef fólk hefur áhyggjur af grund-
velli síns þjóðernis, fullveldi rík-
isstjórna sinna og lýðfræðilegri og
félagslegri samsetningu síns þjóð-
félags, er best að sá ótti komi
fram á hinum pólitíska vettvangi.
Svo lengi sem fólk finnur áhyggj-
um sínum, hversu ósmekklega
sem þær kunna að hljóma fyrir
frjálslyndum eyrum, farveg í at-
kvæðum sínum en ekki ofbeldi
mun lýðræðið ekki verða fyrir
verulegum skaða.
Að bjóða sig fram gegn ríkjandi
pólitískum öflum er vitaskuld
kjarni pópúlisma hvar sem er.
Forsetaframbjóðendur í Banda-
ríkjunum láta sem þeir séu í fram-
boði gegn „Washington“, jafnvel
þótt þeir séu synir fyrrverandi
forseta. Hinn raunverulegi skaði
verður þegar fólk glatar trausti,
ekki bara til valdastéttarinnar,
heldur kerfisins sjálfs.
Þetta hefur ekki enn gerst í
Evrópu, ekki einu sinni í Aust-
urríki. Það er engin þörf fyrir
skelfingu lostna frjálslynda, hefð-
bundna flokka til að berjast gegn
hægri öflunum með því að virkja
sömu gremjuna. En það á að taka
þessa gremju alvarlega í pólitískri
umræðu. Þannig er hægt að tak-
marka hættuna, sem fylgir al-
mennri andúð. Í stað þess að
skaða lýðræðið gæti uppgangur
hægri aflanna og atlaga þeirra að
spillingu hagsmunagæslunnar orð-
ið til þess að styrkja það.
Ótti og andúð í Evrópu
Eftir Ian Buruma »Nýju hægri menn-
irnir kalla óhjá-
kvæmilega fram minn-
ingar um stormsveitar-
menn og kynþáttalög.
Þó væru mistök að líta
á uppgang á hægri
vængnum í Austurríki
sem endurnýjun
nasisma.Ian Buruma
Ian Buruma er prófessor í mannrétt-
indamálum við Bard College.
Síðasta bók hans nefnist Morð
í Amsterdam: Morðið á Theo van
Gogh og takmörk umburðarlyndis.
©Project Syndicate, 2008.
www.project-syndicate.org
Helga Sigrún Harðardóttir | 9. október
Kaupþing
fékk kúlu í ennið
Glitnir fékk ekki 84 millj-
arða lán hjá Seðlabank-
anum með veði í norskum
íbúðalánum.
Kaupþing banki fékk
hins vegar lán hjá Seðla-
bankanum með veði í
dönskum banka sem seðlabankastjóri
taldi traust og öruggt og ef Kaupþing
rúllaði eignaðist íslenska ríkið þennan
líka fína danska banka. ...
Nú berast fregnir af því að hið örugga
veð sem seðlabankastjóri taldi sig hafa í
hinum danska banka var kannski ekki
eins öruggt og menn héldu. ...
Meira: helgasigrun.blog.is
Tryggvi L. Skjaldarson | 9. október
Hafnfirðingar vaknið
og það strax!
Það voru 45 manns sem
réðu úrslitum þegar fellt
var í íbúakosningu nýtt
deiliskipulag í Hafnarfirði í
fyrravor.
Komið var í veg fyrir
uppbyggingu í Straumsvík
sem tryggði Hafnarfjarðarbæ milljarð í
tekjur fyrir bæjarfélagið á hverju ári. Við
fleiri hundruð vel launuðum störfum með
margfeldisáhrifum út í samfélagið var
sagt: Nei takk.
Þegar kosið var um deiliskipulagið trúði
fólk á útrásina sem átti að leysa af hólmi
minna spennandi atvinnurekstur eins og
áliðnað. Nú er sápukúlan sprungin. ...
Meira: ludvik17.blog.is
Auður H. Ingólfsdóttir | 9. október
Regnbogi
Þrátt fyrir eðlislæga
bjartsýni, þá skal við-
urkennast að ég er farin
að finna fyrir herpingi í
maganum þegar hver
dagur toppar þann sem á
undan er genginn hvað varðar vondar
fréttir af efnahagskerfi landins.
Í dag er ég heima að vinna. Birtist þá
ekki þessi risastóri, bjarti og fagri regn-
bogi beint fyrir framan gluggann minn
og brosir framan í mig.
Verður maður ekki að taka þessu sem
guðlegu tákni um að öll él stytti upp um
síðir.
Meira: aingolfs.blog.is
Golli
Morgunblaðið/Golli
Krónan fallin Ekki er nóg með að fárviðri geisi á fjármálamörkuðum og krónan sé fallin, heldur feykir íslenskt hvassviðri um koll því sem fokið getur.
Ólína Þorvarðardóttir | 9. október 2008
Hvað ef heimsfriður
væri í húfi?
Þvílík hneisa – fyrir alla
hlutaðeigandi.
Árni Matthiesen er
auðvitað með allt niðrum
sig. En það eru þeir Alist-
air Darling og Gordon
Brown líka.
Hafi Árni Matthiesen gefið Darling
raunverulegt tilefni til að skiljast það að
Íslendingar myndu ekki standa við lög-
bundnar skyldur sínar gagnvart við-
skiptamönnum Ice-Saving netbankans í
Bretlandi – þá er óþægilegt til þess að
hugsa að eitt símtal skuli geta orsakað
milliríkjadeilu af þessu tagi …Hvað ef
heimsfriður væri í húfi – en ekki „bara“
afdrif smáþjóðar? Svo mikið er víst að
Bretar eru ekki vinir okkar. Það vitum við
nú.
Meira: olinathorv.blog.is
Sóley Tómasdóttir | 9. október 2008
Ekki rétti tíminn?
Nú þegar efnahags-
ástandið er jafn alvarlegt
og raun ber vitni er ætl-
ast til að við þegjum og
látum strákana sjá um að
leysa vandann. Sömu
strákana og komu okkur í
vandann. Með sömu hroðvirkn-
isvinnubrögðunum og beitt var í útrás-
arævintýrinu …
. ... Reynslan sýnir að þau ríki sem
notið hafa leiðsagnar kvenna í uppbygg-
ingu eftir samfélagslegt hrun standa
betur en önnur. Í ljósi ofangreinds krefst
Femínistafélag Íslands þess að stjórn-
völd og þjóðin öll opni fyrir nýja hug-
myndafræði, áhættumeðvitaða stjórn-
unarhætti og skipi nýtt fólk til
stefnumótunar, konur jafnt sem karla.
Meira: soley.blog.is