Morgunblaðið - 19.10.2008, Blaðsíða 12

12 FréttirFRÉTTASKÝRING
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19. OKTÓBER 2008
Heildareignir bankanna þriggja
námu 14.437 milljörðum króna
30. júní sl. Þar af átti Lands-
bankinn 3.970 milljarða króna,
Kaupþing 6.604 milljarða og
Glitnir 3.863 milljarða. Hlut-
fallsleg stærð bankanna miðað
við heildareignir var þannig að
Landsbankinn vó 28%, Kaup-
þing 46% og Glitnir 27%.
Heildarútlán til við-
skiptavina námu 9.289 millj-
örðum króna.
Ef við beinum sjónum að
fjármögnun bankanna nam
eigið fé þeirra 840 milljörðum
króna. Víkjandi lán (subordina-
ted loans) námu 625 millj-
örðum króna.
Heildarinnlán frá við-
skiptavinum námu 4.175 millj-
örðum króna. Innlán frá öðrum
bönkum og fjármálastofnunum
námu 1.446 milljörðum króna.
Skuldabréfaútgáfa og önnur
lántaka bankanna (skilgreint
sem borrowings í reikningum
bankanna) nam 6.346 millj-
örðum króna. Þessi fjárhæð er
ekki flokkuð mikið niður í upp-
gjörum bankanna, t.d. ekki
sundurliðuð á móðurfélag vs.
dótturfélög. Í því tilliti má hins
vegar styðjast við upplýsingar
frá Bloomberg- og Reuters-
gagnaveitunum en þar er haldið
utan um útgefin skuldabréf
bankanna og er það mikill meiri-
hluti þess sem fellur undir „bor-
rowings“.
Samkvæmt Bloomberg námu
útgefin skuldabréf og lántökur
5.669 milljörðum króna af „bor-
rowings“ upp á 6.346 milljarða
króna. Bloomberg hefur þannig
ekki upplýsingar um 676 millj-
arða króna eða um 11% af heild-
arfjárhæð „borrowings“ bank-
anna þriggja.
Þessar upplýsingar frá Bloom-
berg eru flokkaðar eftir því
hvort útgefandi skuldabréfanna
og lánanna var móðurfélag við-
komandi banka eða eitthvert
dótturfélag þeirra. (Í tilviki
Landsbankans fellur allt undir
móðurfélagið). Skiptingin á
þessum 5.669 milljörðum króna
er þannig að móðurfélögin hafa
gefið út 4.651 milljarð króna og
dótturfélögin 1.018 milljarða
króna.
EFNAHAGUR
BANKANNA









 



    








  ! "
  
# $

# 
%
 
#

# 
"

# 



# 




  

 
&  ' (


) 
# #
# 

  
# 
"
 "
  
 
 







  




 
  


* # 


 #
# 
 '

 +,
 #



- ##
#.
 

 !" 
 # !#
# $"$
"# $
"" $
 
" "#$
# #
"" 
 # "
$ !
" $" #
"  #!
" "#
 
" $
" !
"" "

 $ !!
 $#
"# "
 " "
 # "
"! "
!# $
 "$# ""
$$ "$
" $
"  
!! #!#
"  !
# 
! !
 !
$ $  "!
$ #
"  "!!
  $"
 $$

  !
" !
 " "
$ "$$ "#
" #
  $
 $#$
$ $  "!
 !!
 
 ! "$
" 
" $
"$ 
  
!
 #
$ "
"! !
 $ #
"" !
 # !
 " #$

" "!
"" !#
$ 
" !#
 $$ $

"##  
 !
 $ #
"# 
" "# $!
#  "!
"   
 $$#
 ""
 ! #!
"" $
! 
" 
## !
" $ 
" ! $
 "! 
$ ! !
""  
 
"! !!
!#  "
  #
 ""
" !#$ #!
" #$
 !
# #
" $ 
/01
231
231
0/1
241
521
2/1
51
201
2/1
201
231
021
041
/41
261
/771
41
241
081
/21
231
2/1
251
251
231
871
551
591
921
971
/41
551
491
631
561
561
561
561
551
591
851
71
71
591
521
601
591
891
921
921
561
/81
281
281
/81
2/1
031
091
71
41
051
071
281
221
/81
091
71
71
4/1
261
2/1
291
281
51
251
251
281


 
- # :  (
 

VANTAR UPPLÝSINGAR UM 676
MILLJARÐA KRÓNA, EÐA 11%
Eftir Agnesi Bragadóttur
agnes@mbl.is
S
koðanir eru skiptar,
svo ekki sé meira
sagt, um það hvort
Seðlabankinn og rík-
isstjórn Íslands hafi
hugsað til enda hvað
það hefði í för með sér
að gefa út neyðarlög sem heimila víð-
tækt inngrip Fjármálaeftirlitsins í
bankastarfsemi landsmanna sem Al-
þingi samþykkti 6. október sl. Við-
mælendur úr röðum bankakerfisins,
stjórnvalda og eftirlitsstofnana eru
sammála um að það hafi verið erlend-
ir seðlabankar sem felldu íslenska
bankakerfið.
Stjórnvöld og eftirlitsstofnanir
benda á að ef neyðarlögin hefðu ekki
verið sett hefði Glitnir orðið gjald-
þrota sem hefði haft mun alvarlegri
afleiðingar fyrir efnahagskerfið og
landsmenn en þær sem neyðarlögin
hafa. Ekki er þó gert lítið úr afleið-
ingum þjóðnýtingar bankanna eða
þeim erfiðleikum sem blasa við Ís-
lendingum öllum á næstunni.
Hugsunin á bak við setningu neyð-
arlaganna hafi vitanlega verið sú að
gera það sem fært væri til þess að
tryggja að hjól atvinnulífsins héldu
áfram að snúast og að tryggja hag
innstæðueigenda.
Ljóst sé að setning neyðarlaganna
hafi verið eina úrræðið sem stjórn-
völd höfðu eftir að fullreynt var að
enginn þeirra seðlabanka sem leitað
var til í Evrópu, á Bretlandi, á Norð-
urlöndunum og í Bandaríkjunum var
reiðubúinn til þess að veita þann
stuðning sem sóst var eftir.
Frá fyrrverandi stjórnendum og
hluthöfum viðskiptabankanna
þriggja, sem nú eru allir orðnir rík-
isbankar, hafa fengist þær upplýs-
ingar að gríðarlegt eignatap hafi orð-
ið í erlendum eignasöfnum bankanna,
lánstraust sé með öllu horfið og trú-
verðugleiki íslensks viðskiptalífs hafi
sömuleiðis gufað upp.
Tjónið hafi orðið mest á fyrstu dög-
unum eftir lagasetninguna. Þá hafi
aðrir bankar, þ.e. erlendir lán-
ardrottnar, rifið til sín eignir sem
voru í repo-samningum (endurhverf
viðskipti) eða öðrum eignatryggðum
samningum og þurrkað upp eigið fé í
þeim eignum. Lán til banka hafi verið
gjaldfelld í stórum stíl, viðskipta-
bankarnir neyðst til að selja eignir á
brunaútsölu og aðeins fengið brot af
markaðsvirði eignanna fyrir vikið.
Síðan hafi eitthvað hægt á eigna-
rýrnun og tekist hafi að vissu marki
að stöðva eignabrunann.
Spurningin nú sé hvað gerist svo?
Hvað verði um íslenskt atvinnulíf?
Hvað verði um íslenskar eignir? Eng-
inn virðist þora að spá neinu þar um á
þessu stigi.
Fyrrverandi áhrifamaður í Glitni
sagði: „Eignabruninn sem nú á sér
stað er svo skelfilegur að það getur
ekki nokkur maður gert sér í hug-
arlund hversu mikið tjón við bíðum
dag hvern. Það dapurlega við þetta er
sú staðreynd að það er lítið verið að
hugsa um eignirnar í útlöndum því öll
orkan fer í að horfa á skuldirnar og
reyna að endurskipuleggja starfsemi
bankanna hér innanlands. Það er öm-
urlegt að horfa upp á þetta.“
Annar segir að það sé ekki hægt að
sakast við skilanefndir bankanna í
þessum efnum. „Skilanefndirnar eru
að gera sitt besta við erfiðar að-
stæður. Þetta er bara fólk sem er ýtt
inn í bankana, það er beðið um að
taka fullt af erfiðum ákvörðunum og
hefur, að mínu viti, afskaplega óskýr
fyrirmæli frá ríkisstjórninni og Fjár-
málaeftirlitinu um hvað það á að
gera.“
Áður en neyðarlög ríkisstjórn-
arinnar um banka voru sett hinn 6.
október sl. var reglan sú að skulda-
bréf bankanna skiptust í tvennt, ann-
ars vegar þau sem kallast víkjandi lán
og svo skuldabréf. Ef fyrirtæki tapaði
þá töpuðu hluthafarnir fyrst, svo þeir
sem áttu víkjandi lán og eftir það
voru allir jafnsettir, nema þeir sem
áttu veð, þeir tóku veðin sín.
Með tilkomu neyðarlaga er staðan
hins vegar sú að í stað þess að allir
séu jafnsettir eftir að hluthafar hafa
tapað sínu og eigendur víkjandi lána
sínu þá er málum þannig háttað að
innlán eru rétthærri en skuldabréf.
Áhyggjur af mismunun
Þessi nýjung felur það í sér að eig-
endur skuldabréfa njóta ekki lengur
jafnsetningar og eru því aftar í rétt-
arröðinni en fyrir lagasetninguna og
líkurnar á því að þeim verði greitt eru
minni.
Viðmælendur telja að sú ákvörðun
sem Fjármálaeftirlitið tók við stofnun
Nýja Glitnis, að mismuna skulda-
bréfaeigendum með þeim hætti, að ef
skuldabréfaeigandi er ekki í endur-
hverfum viðskiptum við Seðlabanka
Íslands, þá fái hann ekki greitt, eigi
eftir að kalla yfir Íslendinga gríð-
arlega reiði skuldabréfaeigenda og
ekki sé hægt að útiloka að Seðlabank-
inn og ríkissjóður fái á sig stórfelldar
skaðabótakröfur.
Lögmaður sem rætt var við vegna
þessa taldi mjög líklegt að svo gæti
farið. Hann benti á að Seðlabankinn
væri með þessu að ganga á hagsmuni
annarra skuldarhafa og spurði hvern-
ig Íslendingar ættu að endurheimta
hið glataða traust, ef neyðarlögin
fælu það í sér, að Seðlabankinn fengi
greitt en aðrir ekki.
Á þessari stundu er útilokað að
segja til um það hversu miklar eignir
íslensku bankanna eru á móti skuld-
um því samkvæmt upplýsingum úr
öllum bönkunum fuðra eignir upp
sem nema milljörðum og jafnvel tug-
um milljarða í eignasafni allra bank-
anna mjög hratt.
Einn viðmælandi lýsti því svo að
eigur íslenska bankakerfisins í út-
löndum hefðu minnkað dag hvern um
upphæð sem nemur því að reka
Landspítalann í eitt ár, eða um 40
milljarða króna!
Innan við 10% af markaðsvirði
Svo dæmi sé nefnt gengu Straum-
ur og Landsbankinn frá samningum
um síðustu mánaðamót um að
Straumur keypti erlenda starfsemi
Landsbankans í Bretlandi í félögun-
um Landsbanki Securites og Lands-
banki Kepler (100% í hvoru félagi) og
84% hlut í starfsemi Merrion Lands-
banki á Írlandi. Kaupverðið var 380
milljónir evra, eða um 57 milljarðar
króna. Straumur rifti kaupunum 9.
október sl. vegna þess að FME hafði
ákveðið að taka yfir vald hluthafa-
fundar Landsbankans og víkja fé-
lagsstjórn í heild sinni frá störfum og
skipa skilanefnd.
Í liðinni viku var unnið að sölu
ofangreindra félaga, sem yrðu seld
fyrir innan við 10% af markaðsvirði
þeirra. Brunaútsalan á þessum verð-
mætum mun fara fram vegna þess að
fyrirtækin hefðu ella endað í gjald-
þroti, þar sem dag hvern hafa þau
verið að missa viðskiptavini vegna
hins íslenska eignarhalds. Lands-
banki Heritable í London hefur verið
tekinn af breska ríkinu og er þar með
orðinn verðlaus.
Sömu sögu má segja um Kaupþing.
Bankinn sjálfur taldi t.d. að danski
bankinn FIH væri ein besta og verð-
mesta eignin í eignasafni Kaupþings
og var áætlað markaðsvirði hans í
sumar um 2 milljarðar evra. Kunn-
ugir telja að bankinn hafi hrunið um
mörg hundruð milljónir evra í virði
frá því að neyðarlögin voru sett.
Kaupþing Singer & Friedlander í
London var sömuleiðis talið um 700
milljóna evra virði fyrir bankahrun,
en er einskis virði í dag, vegna þess
að breska fjármálaeftirlitið tók bank-
ann yfir eins og kunnugt er.
Þannig benda Kaupþingsmenn á
að bara þessar tvær eignir hafi rýrn-
aði í verði sem nemur a.m.k. 200 millj-
örðum króna. Auk þess eru eignir
Kaupþings í Lúxemborg og víðar að
miklu leyti tapaðar.
Glitnir hefur ekki heldur farið var-
hluta af eignarýrnun. Hann hefur
tapað mjög háum fjárhæðum vegna
þess að bankinn hefur neyðst til að
selja eignir í útlöndum fyrir aðeins
brot af markaðsvirði. Samkvæmt
upplýsingum Morgunblaðsins hafa
eignir úr eignasafni Glitnis erlendis
verið seldar fyrir á 0% til 20% af
markaðsvirði. Sænski bankinn HQ
keypti t.d. starfsemi Glitnis Sverige í
síðustu viku fyrir 60 milljónir sænsk-
ar krónur (900 milljónir íslenskar) en
hann var keyptur á 425 milljónir
sænskar fyrir tveimur árum, eða
rúma 6 milljarða króna. Þá seldi
Glitnir starfsemi sína í Finnlandi í
vikunni fyrir 2.000 evrur (300 þúsund
krónur) en þegar starfsemin var
keypt, var kaupverðið 350 milljónir
evrur (52 milljarðar króna)!
Bent hefur verið á að ríkið hafi
þannig gefið eignir til starfsmanna
Glitnis í Svíþjóð og Finnland fyrir um
400 milljónir evrur, eða tæplega 60
milljarða króna. Fyrir þá upphæð
hefði, að sögn, mátt kaupa matvöru
erlendis til þriggja ára fyrir Íslend-
inga.
Þá er útlit fyrir að Glitnir muni
tapa miklum fjárhæðum vegna repo-
samninga, ef erlendir lánardrottnar
ákveða að selja þær eignir sem bank-
inn setti að veði fyrir lánunum. Repo-
samningar hafa verið stór hluti af
fjármögnun Glitnis, vegna þess að
bankinn hafði ekki innlán í sama mæli
og Kaupþing og Landsbankinn. Þar
hefur hann lagt að veði eignir í bönk-
um, til þess að fá lán og eignirnar
hafa verið meira virði en lánin sem
Glitnir fékk. Ef Glitnir stendur ekki í
skilum með afborganir af þessum lán-
um, þá leysa lánardrottnar til sín
EIGNIR BANKA
 Samantekin ráð erlendra seðlabanka að fella íslenska bankakerfið
 Stjórnvöld segja að meira tjón hefði orðið ef lögin hefðu ekki verið sett
 Eignir bankanna hafa hrunið í verði eða orðið verðlausar með öllu
 Frá neyðarlagasetningu hafa mörg hundruð milljarðar króna tapast