Morgunblaðið - 19.10.2008, Blaðsíða 26

26 Samfélagið
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19. OKTÓBER 2008
Eftir Pétur Blöndal
pebl@mbl.is
É
g var rekinn,“ skrifaði
starfsmaður Lands-
bankans á Facebook er
hann var ekki ráðinn
yfir til Nýja Lands-
bankans fyrir rúmri
viku. Þá var það ekkert feimnismál,
enda missti hálft þúsund vinnuna,
heilu deildirnar í bankanum. Sú tala
hefur reyndar lækkað með end-
urráðningum og var síðast er spurðist
um 300 manns. Síðan bættust við
uppsagnir á 100 starfsmönnum Glitn-
is og starfsfólk Kaupþings er enn í
óvissu.
Þó að doði og depurð hafi verið yfir
starfsemi bankanna síðustu vikur, þá
er samheldnin meiri en áður. Það
voru viðmælendur blaðamanns sam-
mála um, en leitað var til starfsmanna
sem hafa ýmist haldið vinnunni eða
misst eftir hrun bankanna.
Hlátur eða grátur
Hópur starfsmanna Landsbankans
hittist í erfidrykkju á Segafredo á
föstudaginn var og mátti heyra glefs-
ur úr samræðunum, „á kúpunni“ og
„atvinnulaus“. Og það framkallaði
skellihlátur hjá starfsmönnunum.
Sem er kannski dæmigert fyrir
ástandið. Slíkur er farsinn, sem
starfsmenn fjármálafyrirtækja hafa
farið með hlutverk í.
Einn segir frá því að sér hafi verið
boðið í mat um síðustu helgi, en hann
hafði sofið lítið þá vikuna vegna mik-
illar vinnu við að bjarga Kaupþingi eft-
ir upphlaupið í Bretlandi. Hann þáði
því ekki boðið og sagði við vin sinn:
„Ég legg ekki í það, ef ég færi að sulla
í rauðvíni, þá færi ég annaðhvort að
hlæja óstjórnlega eða bara að gráta.“
Til eru margar sögur af því að full-
orðnir karlmenn hafi brostið í grát
eða mætt rauðeygðir til vinnu. En
margir hafa ekki enn fengið uppsagn-
arbréf og vita ekki hverjir skilmál-
arnir verða. Óvissan er því mikil, eins
og sést á því að enginn af þeim fjöl-
mörgu sem rætt var við vildi tjá sig
undir nafni.
Og dagarnir eru „óraunverulegir“.
Starfsmaður Landsbankans rifjar
upp einn þeirra er hann eyddi 25 af 30
verkefnum á „task“-listanum, sem
hann hafði unnið að í marga mánuði.
„Nokkrum mánuðum áður hafði ég
komið að verkefni sem sneri að
Lehman og þegar ég eyddi því daginn
sem Lehman varð gjaldþrota fannst
mér það hálfbroslegt. Fjórum vikum
síðar eyddi ég öllum verkefnum sem
sneru að Landsbankanum.“
Algjört blóðbað
Nokkrir nefna að vonbrigðin hafi
verið mikil með að yfirlýsingar við-
skiptaráðherra á starfsmannafundi í
Landsbankanum hafi ekki staðist, en
þar hafi hann sagt að engum yrði sagt
upp. Það situr í fólki. Eftir að ljóst
varð að uppsagnirnar yrðu engu að
síður að veruleika héldu yfirmenn
deilda fundi með sínu starfsfólki. Í
sumum tilvikum voru menn kallaðir
inn í fundarherbergi, einn af öðrum
og „komu síðan út dæmdir menn“. Ef
þeir héldu vinnunni þurftu þeir að
horfast í augu við þá sem misstu
störfin.
„Það var algjört blóðbað á sumum
deildum,“ segir einn starfsmanna. „Á
undanförnum vikum og mánuðum
hafði 250 manns verið sagt upp hjá
Glitni, þannig að þörfin var minni fyr-
ir uppsagnir nú, en annað gilti um
Landsbankann. Þar hurfu deildir
sem voru þungamiðjan í starfsemi
bankans með manni og mús.“
Og fólki var mjög brugðið. Sem er
kannski ekki furða þegar haft er í
huga, eins og einn bendir á, að Lands-
bankinn hafði aldrei skilað tapi eftir
að hann var einkavæddur. Engum
datt í hug að svona gæti farið – á ein-
um morgni var allt búið.
Eftir ráðningarnar til Nýja Lands-
bankans hófust öll samtöl starfs-
manna á orðunum: „Ertu inni eða
úti?“ Og samstaðan er mikil meðal
þeirra sem eru inni. „Sætt er sameig-
inlegt skipbrot,“ segir starfsmaður.
„Það verður meiri samkennd og sam-
hugur þegar uppsagnirnar eru svona
miklar. Þá er þetta ekkert persónu-
legt, heldur eru menn fórnarlömb
hamfara.“
Ekki eru allir sáttir við hvernig
tekið var á starfsmannamálum og
flestir virðast sammála um að upp-
lausnarástand hafi ríkt hjá Lands-
bankanum. „Það sem rann upp fyrir
mér var fyrst og fremst að menn tóku
rosalega mikið af röngum ákvörð-
unum á rosalega skömmum tíma,“
segir einn úr bankanum. „Ég gerði
það sem ég gat til þess að leiðrétta
mistökin, sem fólust í pennastrikum
hjá FME og byggðust á illa ígrund-
uðum ákvörðunum embættismanna.
Síðustu dagar hafa farið í að bjarga
störfum og verðmætum.“
Hugrekki í framlínu
Dagarnir voru erfiðir starfsfólkinu
í framlínunni, ekki síst í eigna-
stýringu. „Þetta voru verstu dagar í
lífi mínu,“ segir einn þeirra. „Margir
kúnnar voru rosalega skaðaðir, þetta
voru ægileg símtöl og starfsfólkið var
gjörsamlega búið.“
Og ekki var örtröðin minni í útibú-
unum. „Það kalla ég sögur af hug-
rekki,“ segir starfsmaður úr annarri
deild Glitnis. „Það sýnir vel ástandið
að á einum tímapunkti mætti maður
með ferðatösku og sagðist ætla að
taka 100 milljónir út af reikningnum
– í reiðufé! Framlínan afgreiddi allt
með jafnaðargeði – það er aðdáun-
arvert hvað þetta er kúl lið.“
Og í Landsbankanum lýsir starfs-
maður á efri hæðum því er hann fór í
afgreiðslu aðalútibúsins og allt var yf-
irfullt af viðskiptavinum sem vildu
taka út peningana sína en þeir vissu
samt ekkert hvað þeir áttu að gera
við þá. „Þá mætti ég einum starfs-
manni, sem kom fram til að sækja
meira súkkulaði og brjóstsykur –
bara til að gefa viðskiptavinunum
eitthvað!“
Ástandinu er lýst sem einu af fáum
augnablikum Íslandssögunnar þar
sem hriktir í undirstöðum þjóðfélags-
ins. „Það var eins og hafið væri stríð,“
segir einn. „Ég get ímyndað mér að
ástandið hafi verið svipað þegar Bret-
ar komu með herskipin í þorskastríð-
inu á sínum tíma. Það var búið að
taka af fólki ráðin – og sjálfstæðinu
var ógnað.“
En erfiðleikarnir hafa þjappað því
fólki saman sem eftir varð. „Mik-
ilvægi bankanna hefur komið í ljós á
síðustu dögum. Og andinn í bank-
anum er sá að starfsfólkið ætlar sér
að bjarga Íslandi. Ég veit það trúir
því ekki nokkur maður, en það er
mikill baráttuhugur í fólki.“
Hafði enginn samband
Það var ömurleg lífsreynsla fyrir
starfsmenn bankanna á erlendri
grund að fylgjast með hruninu á Ís-
landi. Starfsmaður Landsbankans er-
lendis lýsir því að áhyggjur hafi vakn-
að í haust þegar erfiðara varð að ná
tali af yfirmönnum heima fyrir. „Það
var einhver undiralda, sem við vorum
ekki að skynja,“ segir hann.
„Okkur brá mjög við tíðindin af yf-
irtöku Glitnis, en svo reið höggið yfir
Landsbankann á mánudagsmorgni.
Við heyrðum ekki í neinum, enginn
hefur haft samband við okkur, og síð-
an eru liðnir tíu dagar. Það er rétt svo
að við höfum náð endrum og eins í
starfsmannastjórann. Auðvitað hugs-
ar fólk um laun og uppsagnarfrest, en
það bárust engin boð um það, og allir
bankareikningar eru frystir.“
Einn starfsmaður erlendis bauð
hópi af viðskiptavinum út að borða í
hádeginu og þegar hann ætlaði að
greiða reikninginn, þá var búið að
loka kortinu. „Fólk hefur beðið skelf-
ingu lostið eftir tíðindum að heiman,
enda er það með miklar skuldbind-
ingar hér úti. Það hefur ýmist keypt
sér íbúð eða gert leigusamning,
margir hafa keypt sér bíl og svo er
það með samninga um ýmsa þjón-
ustu, svo sem tryggingar, síma,
áskriftir, líkamsrækt og annað. Og
Sögurnar
sem urðu til
í bönkunum
‘‘ÞÚ GÆTIR EKKI EINU SINNISELT REIÐHJÓL, NEMAKANNSKI AF ÞVÍ AÐ ÞAÐGENGUR EKKI FYRIR BENS-ÍNI. ÞESS VEGNA ERU MARG-
IR AÐ HRINGJA Í LÖGFRÆÐ-
INGA OG VELTA FYRIR SÉR
LAGALEGRI ÞÝÐINGU ÞESS
AÐ VERÐA GJALDÞROTA.
Gengið hefur á ýmsu hjá starfsmönnum bankanna,
álagið verið mikið, margir misst vinnu og aðrir hald-
ið. En hvernig upplifðu þeir þessa viðsjárverðu tíma?
Þ að eru allir mjög varkárir,“ segir Gunnar Haugen, framkvæmda-stjóri Capacent ráðninga. „Við höfum ekki orðið vör við neina hol-skeflu af nýskráningum hjá okkur miðað við það sem er eðlilegt á
þessum árstíma. Við auglýstum bæði fyrir Alcan og Becromal um
helgina, það barst gríðarmikið af umsóknum, en það er annað svið en
fjármálageirinn. Svo ég held að þorri fólks sé ekki stokkinn af stað. En
við verðum samt vör við þreifingar og fyrirspurnir frá fólki úr ýmsum
greinum, án þess að það séu formlegar skráningar eða umsóknir.“
Capacent hefur í samstarfi við SSF boðið upp á ráðgjöf fyrir starfs-
menn fjármálafyrirtækja, sem hafa misst vinnuna. „Það fór af stað í síð-
ustu viku, en það líða yfirleitt nokkrir dagar og vikur áður en fólk nýtir
sér það. Oftast tekur það tíma fyrir fólk að rétta úr kútnum eftir að það
fær vondar fréttir og koma auga á tækifærin í kringum sig. Þessi þjón-
usta felst fyrst og fremst í því að hjálpa fólki að jafna sig og ná áttum,
en einnig í því að gera það hæfara til að finna vinnu.“
Nokkuð er um að lykilfólk í fjármálageiranum hugsi sér til hreyfings,
en það er mjög varfærið, að sögn Gunnars. Og eftirspurnin er varfærin
líka. „Við vitum öll hvernig ástandið er í byggingariðnaðinum, verslun
og þjónusta er í biðstöðu og fjármálageirinn að jafna sig eftir þessi
áföll. Þannig að eftirspurn er ekki mikil, kannski fyrst og fremst í þess-
ari þungaframleiðslu og henni verður mjög auðvelt að svara. Alcoa er að
klára sínar ráðningar og Becromal auglýsti í fyrsta skipti um helgina.“
Allir mjög varkárir