Skinfaxi - 01.11.1963, Blaðsíða 8

landa verið hringt. Kirkjunni sjálfri höfðu
verið gefnar gjafir frá Norðurlöndunum
og biskupar þeirra og aðrir voru viðstadd-
ir. Athöfnin var hrífandi, ekki aðeins fyrir
okkur, sem boðnir vorum, heldur einkum
fyrir almenning, sem var utan vébanda
hins þrengra svæðis. Menn voru komnir
að austan og vestan, sunnan og norðan til
þess að sjá drauminn rætast. — Nú var
kirkjan endurreist og klukkunum hringt.
Ég sá tár í augum margra þeirra, er utan
við mörkin voru hinna boðnu ... þessi
tár, sem gædd voru meiri vígslumætti en
hinar mörgu opinberu ræður ... Isilenzk
þjóð, afkomendur þeirra, er héldu landinu
uppi þrengingarárin, er drepsóttir geisuðu,
eldgos, einokunarverzlun, er handritin
voru flutt úr landi ... Endurreisn, endur-
reisn. Hún gaf þessum eftirminnilega
degi sinn hrífandi, þjóðlega svip. Skál-
holt í rústum. Nú var kirkjan að minnsta
kosti þarna og sýnilegt samband tengt við
þá Isleif og Gissur ... En hvað um skól-
ann, lýðháskólann á þessum gamla menn-
ingargrunni, þar sem æskulýður Íslands
kemur saman og þar sem unnið mun verða
að því að tengja saman fortíð og nútíð
auk þess sem sinnt verður aðkailandi verk-
efnum líðandi stundar?
Gildi gjafanna frá Norðurlöndum til
kirkjunnar er fyrst og fremst táknrænt:
Hönd er rétt fram Islandi, sem nú er
frjálst. Island hefði haft vilja og getu til
þess að reisa kirkjuna af eigin rammleik
og þannig einnig skólann. Gildi gjafanna
byggist á, hvað þær tákna og hverus þær
tjá samhug, en auðvitað geta þær ekki
skuldbundið Islendinga til þess að nota
þær á einn eða annan veg, hver kirkjuleg
stefna skuli ráða, hver boðun orðsins skuli
vera. Með gjöfum sem þessum geta ekki
fylgt skilyrði: Islendingar verða að vera
einir um það, hvernig þeir notfæra sér
hina endurreistu kirkju og einnig, hvemig
þeir stofna til hins nýja lýðháskóla. Það
verður að stofna til hans á grundveili nú-
tímaþarfar og sögulegs samhengis.
Mér er þetta meginatriði: ísland hefur
orðið að ilúta norskum yfirráðum, áhrifum
erkistóls í Niðarósi, dönsku valdi, sem enn
versnaði við einokunina. Þessir tímar
mega ekki koma aftur í neinni mynd. Þess
vegna eru gjafimar umfram hagnýtan
stuðning fyrst og fremst tákmlegar, virð-
ingarvottur og handaband. Án allrar íhlut-
unar frá Norðurlöndum verður Is'land
sjálft að brjóta sér braut til hins sam-
norræna. Þetta á bæði við um hina end-
urreistu kirkju og lýðháskólann tiivon-
andi.
Að vísu er það ósk mín, að hann verði
norrænn lýðháskóli, þar sem nemendur frá
öðrum norrænum löndum geta mætzt
kynnzt innbyrðis og einkum Isilandi, eins
og átti sér stað um Askov, en þangað
komu margir Islendingar og hittu ekki
aðeins Dani og Suður-Jóta, heldur einnig
norska, finnska, færeyska og sænska
nemendur og staðfestust í þeirri skoðun,
er ieiddi til stjórnarfarslegs sjálfstæðis
Is'lands og menningarlegs frelsis og sjálf-
stæðis Færeyinga og Norðmanna og bar-
áttu Finna gegn sænskum yfirráðum-
Slíiks lýðháskóla óska ég Skálholti, en
fjarri er mér að gefa ráð. Frá dönsku
sjónanniði á skólinn hvorki að vera eftir-
mynd Asikov né Haslev, svo að nefndir séu
tveir höfuðskólar istefnanna tveggja fyrr-
nefndrar „guðlegrar vakningar" Grundt-
vigssinna og Innra trúboðsmanna. Raunar
8
SKINFAXI