Skinfaxi - 01.12.1989, Blaðsíða 24

Móðurmálið
og þjóðsögurnar
ítilefni móðurmálsátaks menntamálaráðuneytisins
sem nú er formlega lokið er forvitnilegt að birta hér
grein sem sýnir áhuga manna innan
ungmennafélaganna á íslensku máli enda var
ákvæði um skyldur ungmennafélaga við gott íslenskt
mál í lögum félaga
Guðmundur Davíðsson
„Einn liður á stefnuskrá UMFÍ
er sá „að leggja stund á að fegra og
hreinsa móðurmálið".
Ýmsra bragða hafa félögin
beitt til að fullnægja þessu ákvæði
og hefir eflaust mörgum þeirra
unnist töluvert á í þessu efni. En
móðurmálshreinsunin er
afskaplega erfitt verk og
vandasamt. Jafnvel þeir, sem
standa betur að vígi en
ungmennafélögin, og eru lærðari
þeim í móðurmálinu, standa uppi
ráðalausir með málhreinsunina.
Og sannast að segja eru lærðu
mennimir, sumir hverjir, engin
fyrirmynd í íslenzku, hvorki í ræðu
eða riti. Til þeirra verður því varla
flúið. En hvert er þá hyggilegast
að snúa sér í þessu efni. Tilbestu
íslensku bókmentanna mun margur
svara. Víst er um það, að þangað
eiga menn erindi, en þó
sérstaklega til einnar tegundar
þeirra: Þjóðsagnanna:
Þjóðsögumar eru sá brunnur,
íslenskrar málfegurðar, sem seint
mun verða þurausinn. Þennan
bmnn hafa Ungmennafélagar
heima í sveitunum hjá sér, og það
ekki einungis í ýmsum prentuðum
bókum heldur - og ekki hvað síst
lifandi á vörum fólksins.
Þjóðsögumar eru altaf að skapast.
í hverri sveit eru konur og karlar,
sem kunna einhverjar sögur, sem
fáir eða engir aðrir þekkja. Til
þessara manna ættu
ungmennafélagar að snúa sér, og
fá þá til að leysa frá skjóðunni og
færa síðan sögurnar í letur.
Unglingum er ekki veitt betri
skemtun en að hlusta á gamla
fólkið segja þjóðsögur og æfintýri
í rökkrinu á vetrarkvöldunum. Og
það er vafasamt hvort nokkur
aðferð í móðurmálskenslu stendur
þessari á sporði. í frásögunni
Vilji
ungmennafélagar
reyna nýja aöferö til
aö „fegra og
hreinsa
móöurmáliö" ættu
þeir að safna
þjóösögum hver í
sinni sveit, og gefa
tóm til að segja
þær, eöa lesa upp á
félagsfundum,
sennilegayrði ekki
aðrarskemtanir
betur þegnar á
fundum en vel sögö
draugasaga eöa
æfintýri.
verður málið óþvingað, fagurt og
hreint eins og vatn úr tærri
uppsprettulind, það er talað út úr
hug og hjarta sögumannsins.
Aheyrandinn gleypir hverja
setningu og hvert orð, svo efnið
með viðeigandi orðavali, festist í
minni hans. Þannig berst sagan
mann frá manni.
Nú á dögum rignir niður
íslenzkum málfræðisbókum.
Enginn er álitinn að kunna að tala
eða rita móðurmál sitt, nema hann
sé „útfarinn" í flóknum
orðabeygingum og ákveðnum
málfræðisreglum. Verður ekki
annað séð, síðan þessar
fræðibækur fóru að ryðja sér til
rúms, en að íslenskunni hafi
stórum hrakað. Þó að þeim sé, að
sönnu ekki um að kenna, hafa þær
samt ekki komið í veg fyrir dönsku
slettumar og ambögurnar, sem nú
einkenna mælt mál.
Málfræðis moldviðrið hefir
ekki ruglað íslenzkuna hjá eldra
fólkinu, þessvegna hefir því tekist
að tala fagurt og látlaust mál.
Vilji ungmennafélagar reyna
nýja aðferð til að „ fegra og
hreinsa móðurmálið" ættu þeir að
safna þjóðsögum hver í sinni sveit,
og gefa tóm til að segja þær, eða
lesa upp á félagsfundum,
sennilega yrðu ekki aðrar
skemtanir betur þegnar á fundum
en vel sögð draugasaga eða
æfintýri.
24
Skinfaxi