Sjómannablaðið Víkingur - 01.10.1980, Blaðsíða 53

lendum málum er þessi Suður-
hafsljósáta nefnd „krill“. Séð hef
ég þetta nafn þýtt á íslezku sem
kríli sem ótæk þýðing þar sem hér
er um risan í fjöldskyldu ljósát-
anna að ræða. Ef gefa þarf þessari
tegund sérstakt nafn á vorri tungu,
má nefna hana Suðurhafsljósátu
eða risaljósátu. Það sérstæða við
þessa Suðurhafsljósátu er, að hún
nærist nær eingöngu á plöntusvifi.
Ljósátan okkar lifir hins vegar
jafnframt á rauðátu, eftir því hvort
er frekar fyrir hendi. Skíðishval-
irnir í suðurhöfum eru því aðeins í
3. hlekk fæðukeðjunnar. Eins og
komið verður inn á hér á eftir, þá
fer geysilegt magn af orku og
eggjahvítuefni (proteini) forgörð-
um við hvern nýjan hlekk í fæðu-
keðjunni. Sú fæðukeðja í Suður-
höfum sem hér hefur verið nefnd,
er því sú styttsta sem þekkt er, og
um leið sú afkastamesta í höfum
veraldar.
Lífdagar ljósátunnar eru nokk-
uð lengri en rauðátunnar, en þær
lifa a.m.k. í 2 ár verði þær ekki
einhverjum að bráð. Þótt minna sé
um ljósátu á vetrum en á sumrum
leita þær ekki botns eins og rauð-
átan en eyða allri ævi sinni upp í
sjó. Stór hluti þeirrar ljósátu sem
dafnar á hverju sumri hafnar að
sjálfsögðu í ginum.hvala eða fiska.
Sá hluti sem eftir lifir hrygnir að
vori og sér um endurnýjunina.
Ég hef reynt að benda á mikil-
vægi rauðátu og ljósátu með því
að skírskota til hins gífurlega
magns sem þessar lífverufmynda í
sjónum. Þetta skal að lokum skýrt
aðeins nánar. Talað hefur verið
um fæðukeðju hafsins og það
mikla tap sem verður á efnum og
orku við hvern hlekk. Þannig er
talið árlega myndist um 150 þús-
und miljón tonn af plöntusvifi í
sjónum. (1. hlekkur) Magn þeirra
svifdýra sem á plöntusvifinu nær-
ist (2. hlekkur, rauðáta að stórum
hluta) og árlega fæðast, er aðeins
10% af þessu plöntumagni, eða um
15 þúsund milljón tonn. Magn
þeirra svifdýra sem lifa á öðrum
svifdýrum (3. hlekkur, að hluta
ljósáta) er um 1500 milljón tonn á
ári. Það magn af fiski sem jarðar-
búar draga árlega úr sjónum er um
30 milljónir lesta, eða um 0,02% á
árlegri framleiðslu plöntuksvifs-
ins. í sjónum er þó meiri fiskur en
úr honum er dregið, og talið er, að
magn fiskjar í heimshöfunum sé
um 2—5% af magni plöntusvifs.
Niður staðan af öllum þessum
talnaleik verður í stuttu máli sú, að
það þarf 150 þúsund milljón tonn
af plöntusvifi til þess að framleiða
30 milljón tonn af fiski. Mikil af-
föll það, eða 99,8%
Því er von að menn spyrji af
hverju ekki sé gripið neðar í
fæðukeðjuna í sveltandi heimi, því
allt er þetta matur frá fyrsta hlekk.
Segja má að, þetta sé aðeins
spurning um tæknileg atriði og
framkvæmd. Hvað varðar nýtingu
fyrsta hlekksins eru þó enn óyfir-
stignir þröskuldar í vegi. I plöntu-
svifinu er einnig bundið svo mikið
af kísil og öðrum steinefnum að
ekki virðist árennilegt að ráðast á
þann garð í bráð. Norðmenn
munu hafa gert einhverjar til-
raunir með að nýta annan hlekk-
inn, rauðátuna. Þar mun vanda-
málið vera helzt það, að skrapa
saman nógu miklu magni á ein-
faldan hátt þannig að slíkt borgi
sig. Alvarlegustu tilraunirnar í
þessa veru hafa verið gerðar í
Suðurhöfum af ýmsum þjóðunr,
svo sem V-Þjóðverjum, Rússum
o.fl. Það hefur verið reynt að veiða
og nýta ljósátuna, sem raunar
stendur þar á öðru þrepi fæðu-
stigans. Tilraunir þessar munu
hafa gengið nokkuð vel, en áhugi
fyrir afurðunum hinsvegar tak-
markaður a.m.k. á vesturlöndum.
Margir hafa þó spáð því, að þeir
tímar muni koma, er ljósátan í
Suðurhöfum verði eitt aðal mat-
arbúr heimsins.
Þú ættir að láta þau ciga sig, þau gætu
hafa verið úðuð.
VÍKINGUR
53