Sjómannablaðið Víkingur - 01.09.1999, Síða 48

reyndur netaskipstjóri. Hvort heldur menn
eru úti á sjó, í sumarfríi eða slaka á í stofúnni
heima hjá sér er síminn sjaldnast langt und-
an. Ein eiginkona skipstjóra hafði á orði að
„maðurinn væri alltaf með annan fótinn á sjó,
hvort heldur í sólarlöndum eða heima í
stofú“. Sumir töldu að samskiptin við flotann
gegndu veigamiklu hlutverki, „besta fiskileit-
artækið í dag er farsíminn", fullyrðir einn af
þátttakendum í rannsókninni og aðrir tók
undir þetta með honum.
Það er ekki þar með sagt að hver sigli í kjöl-
far annars, heldur eru upplýsingar um fiski-
gengd metnar í ljósi reynslunnar. „Hvað er
líklegt að það standi lengi yfir, hvert gæti
hann verið kominn þegar ég er kominn aftur
á miðin, hvað er mikið að marka þá sem rætt
er við og svo framvegis“, útskýrir einn af skip-
stjórunum hvernig ákvörðun um væntanlegt
veiðisvæði er tekin.
Sumt af því sem liggur að baki ákvarðan-
töku skipstjóra er frekar blátt áfram. En
drjúgur hluti af þekkingunni er þeim svo
samgróinn að nær ógerlegt er að skýra hana
út fyrir öðrum. „Það er svo skrýtið að þegar
maður kemur á staðina þá einhvern veginn
kviknar á þessu þó maður muni ekkert miðin
þar sem maður er að fara. Ég gæti kannski
ekki sagt þér það en þegar ég er kominn á
staðinn þá sér maður það. Það er það sama
með lóran og radartölur. Ég man þær ekki til
að segja þér núna en þegar ég er farinn að
keyra þá er eins og það kvikni á þessu. Það er
eins og það kvikni á perunni þegar maður er
kominn á staðinn“, segir einn af viðmælend-
um þegar hann var inntur eftir hvað þekk-
ingu hann hefði á takteininum.
„Það bara gerist“
Þannig gerist það iðulega að eingöngu inn-
takið í upplýsingum síast inn án þess að
formið verði mönnum að öllu ljóst. Ef af-
burðarfólk í skák, fiskveiðum eða handbolta
er innt eftir því hvað skilaði þeim árangri í
einhverjum tilteknum átökum t.d eftir erfiða
skáklotu, mettúr eða leik, er óvíst að þau geti
skýrt það út. ,„Það bara gerist; fléttan gengur
upp; maður Iendir á réttu róli; þetta opnast
fyrir manni“, eru dæmigert tilsvör afreksfólks
við spurningunni við þess háttar spurning-
um.
Leyndardómurinn að baki aflamanna og
farsælla fiskimanna er ekki fólgin í því sem
þeir vita, heldur miklu frekar hæfileikanum
til að lesa vitneskju úr umhverfinu, félagslegu
og náttúrulegu, og beita henni í síbreytileika
fiskveiðanna. „Þú hefur ekkert gagn af reynsl-
unni fyrr en þú hættir að taka mark á henni.
Þetta er náttúrulega öfugmæli í raun og veru.
Reynsla segir okkur að það er ekki hægt að
treysta á það að fiskurinn hagi sér alltaf eins.
En um leið og menn fara að líta á það sem
reynslu að fiskurinn var þarna, hann var
þarna í fyrra og hann var þarna í hitteð fýrra
og árið þar áður, þetta er orðið reynsla sem
þeir eru fastir í og þeir fiska ekki neitt. Þú lær-
ir ekkert af reynslunni fýrr en þú ert hættur
að taka mark á henni“, staðhæfir fýrrverandi
aflakóngur.
I orðum hans endurspeglast grunntónninn
í þekkingarfræði reynslunnar, það að geta
sleppt fram af sér beislinu og látið óljóst inn-
sæið ráða ferðinni. Það er hinsvegar vafasamt
að líta svo á að hægt sé að greina í sundur
þekkingu skipstjórans og það samhengi sem
henni er beitt í. Þekkingin eða innsæið er
beinlínis hluti af samhenginu og því hæpið að
líta svo á að hún sé aðgreinanlegur hæfileiki
eins einstaklings. Þannig er ekki sjálfgefið að
góður loðnuskipstjóri skili sama árangri í
starfi togaraskipstjóra eða við það eitt að
breyta um nót eða skip. Ef þekkingin er tekin
úr samhenginu sem hún er órjúfanlegur hluti
af má segja að hún verði með öllu marklaus.
Það kemur þess vegna tæpast á óvart að
nokkrir þátttakendur í rannsókninni hafi
bent á að í topptúrum gangi allt eins og vel
smurð vél.
Nú þegar dagar aflakónga eru liðnir og
hringiða fiskveiðiumræðunnar liggur nær
landi í höndum útgerðarstjóra og viðskipta-
manna, hefúr drifkrafturinn að baki skip-
stjórastarfinu minnkað. En þrátt fýrir þetta
hefur alls ekki dregið úr gildi reynsluþekking-
arinnar. Nú er ekki nóg að vita hvar hægt er
að fá fiskinn heldur þarf að taka með í reikn-
inginn hvaða fisktegundir má ekki ná í og
jafnframt að tryggja að öllum hagkvæmis-
sjónarmiðum sé fýlgt eftir. ■
Höjundur vinnur aS lokaritgerð um sama
efiii til meistarprófi í mannfrœði við Háskóla
íslands.
Magnúsar
Hreinsum allar gerðir af
tönkum. Vatnstanka,
olíuanka, slamtanka,
sjótanka, wc tanka,
vélabotna og fleira.
Fljót og örugg þjónusta.
Margra ára reynsla.
Magnús Sigurðsson
Garðsstaðir 14 112 R.vík
Símar 898-4055 & 586-1855
48
Sjómannablaðið Víkingur