Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2005, Síða 23

Náttúrufræðingurinn - 2005, Síða 23
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags Laufblað vænghnotu 1972 Pterocarya sp. Friedrich, W.L., Leifur A. Símonarson og Heie, O.E. bls. 9, myndasíða 2, mynd l.6 Eina samsetta laufblaðið sem fundist hefur er númer 72 í originalsafni Náttúrufræðistofnunar íslands (2. mynd c). Laufblaðið hefur upphaf- lega verið samsett úr níu smá- blöðum en eintakið er aðeins með sjö smáblöð varðveitt og greina má far á stönglinum eftir smáblöðin sem vantar. Smáblöðin rísa því sem næst gagnstætt og skáhallt út frá sterk- legum stöngli og eru mun algengari í setlögum. Eintakið á 2. mynd e er númer 800 í originalsafni Náttúru- fræðistofnunar íslands. Lýsing á þessari tegund vænghnotu er byggð á samsetta laufblaðinu og fjölda lausra smáblaða. Lýsing: Samsetta blaðið er 145 mm langt. Smáblöðin næst stöngulfestingunni eru minnst en þau fara stækkandi í átt að stönguloddi, sem endar í miðlægu smáblaði. Hliðarsmáblöðin eru stilk- laus, en miðlæga smáblaðið hefur áberandi stilk og samhverfan blaðbotn og blöðku meðan hliðarsmáblöðin hafa ósamhverfan blaðbotn og blöðku. Smáblöðin sem fundist hafa eru 14—104 mm löng og 6,5—40 mm þar sem þau eru breiðust og virðast þau stærstu komin af mun stærri samsettum laufblöðum en hingað til hafa fundist (2. mynd e). Smáblöðin eru lensulaga (hlutfallið lengd/breidd er 2,2/1-3,5/1). Oddur smáblaðanna er stuttur, skarphorna (<90°, acute) og hvass. Þau eru með tennta blaðrönd og eru tennur eftir allri blaðröndinni nema neðsta hluta blaðbotnsins. Tennurnar eru saglaga (serrate) og allar af svipaðri stærð og gerð og þverstrengir (þriðju gráðu æðar, sjá 4. mynd) liggja út í þær. Smáblöðin eru flest öll súlklaus (botnsæún) fyrir utan miðlæga smáblaðið sem er með súlk. Hliðarsmáblöðin rísa með 75°-45° halla upp efúr stönglinum og þrengist rishorn smáblaðanna eftir því sem nær dregur miðlæga smáblaðinu. Því er blaðbotn hliðarsmáblaðanna áberandi ósamhverfur. Aðalstrengjakerfi smá- blaðanna er einfalt (pinnate) með einum aðalstreng (fyrstu gráðu æð eða miðstreng). Hliðarstrengirnir enda ekki í blaðbrúninni (camptodromous æða- kerú), heldur beygja upp með henni og mynda greinilega boga meðfram blaðbrúninni þegar þeir tengjast efri hliðarstrengnum fyrir ofan (brochido- dromous æðakerfi). Út frá bogum hliðarstrengjanna liggja margir þver- strengir (þriðju gráðu æðar) sem enda í tannoddum á blaðröndinni. Aðal- strengurinn er breiður (stout) og ofur- lítið boginn eða óreglulegur. Hliðar- strengirnir (12-18 pör sjáanleg) eru stakstæðir eða gagnstæðir. Þeir rísa út frá aðalstrengnum með allt að 110° homi við blaðbotninn, en efri hliðar- strengirnir rísa venjulega með 55°-85° homi um miðbik smáblaðanna. Breyú- leikinn í rishorni hliðarstrengjanna er frekar lítill en þeir rísa oftast frá aðalstrengnum undir skarpara horni (acute) öðru megin miðstrengsins. Þver- strengirnir rísa venjulega hornrétt frá neðri og efri hlið hliðarstrengjanna. Munstrið sem þverstrengimir mynda er einfalt (percurrent) þar sem strengir frá samsíða hliðarstrengjum sameinast. Þverstrengimir em heilir eða greinast á leiðinni milli hliðarstrengjanna. Þeir eru skáhallandi miðað við aðalstrenginn og eru 5-8 þverstrengir á hvern sentimetra af hliðarstreng. Hornstrengirnir (fjórðu gráðu æðar) mynda rétt horn við þverstrengina. Blaðreitirnir (areoles) em vel afmarkaðir, ferningslaga, jafnvel marghliða eða óreglulegir í lögun og í óreglulegri röð. Reitastrengir (veinlets) eru einfaldir og bognir eða klofna allt að þrisvar sinnum innan hvers blaðreits. Tegund Útbreiðsla (núúma) Lögun fræhúss Yúrborð fræhúss Þvermál fræhúss (mm) Lögun vængja Breidd aldins (mm) P. tonkinensis Kína Víetnam tígullaga hárlaust 6-7 aúangir & lensulaga 25-40 P. stenoptera Kína, Japan, Kórea aflangt sporbaugótt eilíúð loðið úl hárlaust 6-7 aúangir & lensulaga 15-20 P. fraxinifolia Kákasus til Norður Síbería ávalur botn strýtulaga oddur hárlaust 6-7 spaða- úl egglaga 15-20 P. hupehensis Kína sporöskjulaga riúað & hárlaust 7-8 spaða- til egglaga 25-35 P. rohifolia Kína, Japan ávalur botn strýtulaga oddur hárlaust 8-9 spaðalaga 30-50 P. macroptera Kína ávalur botu strýtulaga oddur hárlaust eða loðið 7-9 spaða- til egglaga, lensu- Úl úgullaga 25-65 Pterocarya sp. ísland (míósen) ávalur botn strýtulaga oddur ógreinilegt 11 ú'gullaga 60 ■3. tafla. Útbreiðsla og helstu einkenni aldina núlifandi tegunda vænghnotu sem eru sambærileg við þd tegund sem fundist hefur í setlögum frá síðtertíer d íslandi. - Distribution and characteristics of recent ivinged samaras ofwing-nut (Pterocarya) comparcd with the large samara from Upper Miocenc deposits in Iceland. 21

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.