Náttúrufræðingurinn - 2005, Blaðsíða 68

Náttúrufræðingurinn
Ástand sjávar
Ástand sjávar á íslandsmiðum einkenndist af því að
sjávarhiti og selta var yfir meðallagi eins og verið
hefur síðan 1997. Hlýsjór skilaði sér inn á Norðurmið
í enn meira mæli en mörg undanfarin ár og hitastig
sjávar fyrir norðan land mældist með því hæsta á
öllum árstíðum í 30 ár. Áhrifa hlýsjávar gætti einnig í
meira mæli austur fyrir land en undanfarin ár.
Almennt má segja að 2003 hafi yfirborðslög sjávar
verið um 1-2°C heitari en í meðallagi og jafnvel enn
meira norðaustan- og austanlands, jafnframt því að
selta var almennt há. Botnhiti á íslenska landgrun-
ninu var einnig yfir meðallagi umhverfis landið á
öllum árstímum.
Eins og búast má við þegar áhrif hlýsjávar eru
mikil var styrkur uppleystra næringarsalta, nítrats,
fostfats og kísils, í yfirborðslögum hár þegar
mælingar voru gerðar um vorið áður en vorkoma
gróðurs var almennt hafin. Átumagn í sjónum var
hins vegar þegar á heildina er litið undir meðallagi.
Magn átu mælist eingöngu meira en venjulega á
fæðuslóð norsk-íslensku síldarinnar djúpt austur af
landinu þar sem átumergðin er jafnan mest við
landið.
Lífríki sjávar
Síld (Clupea harengus) af norsk-íslenska stofninum
fannst innan íslensku lögsögunnar um 65°N út af
Gerpi, sem er mun vestar og sunnar en á sama tíma
árin á undan. Um er að ræða síld af sama stofni og
gekk hingað í miklu magni þar til stofninn hrundi á
sjöunda áratugnum. Mikið bar einnig á kolmunna
(Micromesistius poutassou) austur af landinu og er það
talið tengjast hlýrri sjó út af sunnanverðum
Austfjörðum. Utbreiðsla skötusels (Lophius
piscatorius) virðist einnig vera að breytast umhverfis
landið í kjölfar hlýnunar sjávar og veiðist hann nú
mun norðar en vitað er um hingað til.
Ástandi hörpudisks (Chlamys islandica) við landið
hélt áfram að hraka frá fyrri árum. Stofninn hefur
dalað jafnt og þétt frá árinu 2000 og í september
2003 var hörpudiskur í Breiðafirði metinn í sögu-
legu lágmarki, eða innan við 20% af áætluðu sögu-
legu hámarki áranna 1980-1983. Af þessum sökum
voru hörpudiskveiðar ekki heimilaðar á fiskveiði-
árinu 2003 / 2004. Hrun stofnsins má rekja til
stóraukinna náttúrulegra dauðsfalla sem hugsan-
lega eru afleiðing hækkandi sjávarhita. Einnig er
talið að frumdýr sem hafa greinst í skeljum geti átt
þátt í auknum afföllum hörpudisksins.
66