Náttúrufræðingurinn - 2001, Page 22

1969). Á þessum stöðum hefur tegundinni
þó ekki tekist að ná fastri búsetu (Reid 1996).
Daninn Otto Fabricius (1780) gat um
fjörudoppu við Grænland, en um var að
ræða klettadoppu, Littorina saxatilis (Olivi,
1792). í annarri frásögn af tegundinni við
Grænland virðist viðkomandi höfundur hafa
farið landavillt (Reid 1996). Á nítjándu öld
var þrisvar getið um tegundina við Færeyjar,
en hún hefur ekki fundist þar síðan þrátt
fyrir ítrekaða leit (Mprch 1868, Spárck og
Thorson 1933).
Færeyingurinn Nicolai Mohr (1786) varð
fyrstur til að nefna Turbo littoreus frá
íslandi, en ljóst er af skrifum hans að hann
var fyrst og fremst að fjalla um klettadoppu
og þangdoppu, Littorina obtusata (Linné,
1758), án þess að greina þar á milli. Daninn
Otto A.L. Mprch (1868) kom næstur og
skrifaði: „Fáein eintök, ekki lengri en 15 mm,
eru í safni Kristjáns VIII merkt „ex Islandia,
Johnsen;“ en mér sýnist einhver ruglingur
hafa orðið.“ Þessi eintök eru raunar fjögur
og enn varðveitt í Dýrafræðisafninu í
Kaupmannahöfn. Aðeins er um að ræða
skeljar án dýra, en þær eru svo ferskar að
talið var ólfklegt að þær væru úr jarðlögum
(Thorson 1941). Ennfremur er ein skel merkt
„Isld Steenstrup“, en Gunnar Thorson
(1941) komst að þeirri niðurstöðu að hún
gæti hins vegar verið komin úr jarðlögum.
Jafnframt eru í safninu tvær aðrar skeljar frá
Islandi merktar Littorina littorea. Onnur
fannst í fjörunni á Isafirði (Skutulsfirði) en
hin í Arnarfirði. Vorið 1999 skoðaði seinni
höfundur þessarar greinar fyrrnefndar
skeljar í Dýrafræðisafninu í Kaupmanna-
höfn og varð niðurstaða hans sú að þær
tilheyri allar klettadoppu, Littorina saxa-
tilis (Olivi, 1792). Þá virðisteinhverrugling-
ur hafa orðið er skeljarnar frá Isafirði og
Arnarfirði voru skráðar í safnið, því A.C.
Johansen, sem fann skeljarnar, vísaði til
þeirra í grein árið 1901 og nefndi þær þá
Littorina groenlandica Menke, 1830 og
Littorina rudis (Maton, 1797). Að lokumber
að nefna að nokkrar fjörudoppur fundust í
gömlu dönsku skipi sem strandaði við
Flatey á Breiðafirði, en líklega hafa skeljarn-
ar komið með kjölfestu skipsins frá Dan-
mörku (Ingimar Óskarsson 1973). Þetta
virðast einu heimildirnar um tegundina hér
við land í dag og þar sem engin lifandi eintök
hafa fundist verður að teljast næsta víst að
hún lifi ekki hér.
■ VISTFRÆÐl OG LÍFFRÆÐI
Fjörudoppan lifir einkum á föstum og
stöðugum botni í flestum fjörugerðum nema
helst mjög opinni klettaströnd. Venjulega
heldur dýrið sig á steinum eða klettum milli
há- og lágflæðimarka innan um þörunga.
Einnig lifir tegundin á leirbotni og í einstaka
tilvikum á sandbotni þar sem er traust festa.
Tegundin nær allt niður á 60 metra dýpi við
norðurströnd Bretlands og í Skagerrak
(Fretterog Graham 1962,1980, Reid 1996).
Tegundin þolir allháan hita, en þó meiri í
lofti en sjó. E.E. Sandison (1967) greindi frá
því að dýrið félli í dá við 32°C lofthita og
31°C sjávarhita. Hitadauði varð við 42°C
lofthita og 40°C sjávarhita hjá eintökum úr
Firth of Forth í Skotlandi. Ef hitastig fellur
niður fyrir 8°C leggjast flest dýrin í dvala og
eyða hluta af vetrinum án þess að nærast
(Fretter og Graham 1980), og gjarnan flytja
dýrin sig neðar í fjöruna til að forðast kulda
(Gendron 1977).
Fjörudoppa finnst oft við ármynni og
stundum halda dýrin inn í firði og upp í
árósa þar sem seltan er aðeins um 9-10%c
(Fretter og Graham 1980). Hún lifir mest á
kísilþörungum, þörungagróum og gróður-
leifum, en einstaka sinnum á dýraleifum
(Fretterog Graham 1980, Reid 1996).
Kvendýrið gýtur um það bil 500 svif-
lægum eggjum er klekjast út á 5-6 dögum.
Lirfan er einnig sviflæg og er sviftíminn
oftast 4-5 vikur (Fretter og Graham 1980).
Dýrið virðist geta náð allt að 20 ára aldri
(Woodward 1913).
■ jARÐSAGA
Jarðsöguleg dreifing fjörudoppunnar
bendir til þess að hún komi fyrst fram í
jarðlögum frá plíósenlíma, efst á tertíer-
100
j