Náttúrufræðingurinn - 2002, Blaðsíða 51

1. mynd. Andastofnar við Mývatn hafa verið vaktaðir síðan 1975 (Arnþór Garðarsson og
Árni Einarsson 1997). Hér sést hávella Clangula hyemalis á Boðatjörn við Mývatn. Ljósm.
Jóhann Oli Hilmarsson, maf 2001.
þeim. Vistfræði þeirra er allvel þekkt. Fuglar
eru oft ofarlega í fæðukeðju svo þekking á
þeim getur gefið vísbendingar um ástand
neðar í tiltekinni keðju og um þætti sem
magnast upp eftir fæðukeðjum, þar á meðal
áhrif þrávirkra efna. Fuglar eru oftar en ekki
mjög hreyfanlegir. Þeir nota yfirleitt marg-
breytileg búsvæði yfir árið og þekking á
fuglum gefur því aðrar upplýsingar en
vitneskja um lítt hreyfanleg dýr. Síðast en
ekki síst er víða fjöldi áhugamanna um fugla
og því unnt að afla talsvert meiri gagna en
almennt gerist um aðra hópa dýra (Green-
woodo.fl. 1995).
Stofnrannsóknir á algencum
FUGLUM AF FRÆÐILEGUM ÁHUGA
Við rannsóknastofnanir um allan heim eru
gerðar rannsóknir á algengum fuglum til að
efla skilning á náttúrunni, vistfræðinni til
framdráttar (1. tafla). Agætt dæmi um slíka
langtímarannsókn er rannsókn á meisum
sem gerð hefur verið við Oxford-háskóla frá
árinu 1947 (Lack 1966, Perrins 1991).
Aðstæður til þessarar rannsóknar eru einkar
góðar. Hún hefur farið fram í Wythamskógi
sem er í eigu háskólans og því fær rann-
sóknarbúnaður, eins og hreiðurkassar, nær
algerlega að vera í friði. Hreiðurstaðir í
skóginum eru af skornum skammti svo að
flotmeisumar Parus major (blámeisur Parus
caeruleus hafa einnig verið skoðaðar )
verpa flestar í hreiðurkassa háskólans þar
sem gott er að fylgjast með þeim. Meisurnar
eru algerir staðfuglar og auðvelt er að veiða
þær á vetrum. Því er hægt að fylgjast með
afkomu þeiiTa allt árið. Rannsóknin fær
reglulega fjárveitingu frá háskólanum, enda
er það nauðsynlegt ef halda á úti langtíma-
rannsókn (Lack 1966). Rannsóknirnar hafa
beinst að ýmsum stofnþáttum. Með því að
skoða ábúð varpkassanna má áætla stofn-
stærð. Lífslíkur fullorðinna meisa og unga
eru metnar bæði á varptíma og utan hans.
Eitt atriði sem sérstaklega hefur verið
skoðað er þróun urptar. (Með urpt er átt við
öll egg úr einu hreiðri. Urpt er oft mjög
stöðug; t.d. verpa flestir vaðfuglar fjórum
225