Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1980, Side 35

Náttúrufræðingurinn - 1980, Side 35
Ingólfur Davíðsson: Blæösp á Islandi ASPAR FYRST GETIÐ „Aö skjálfa eins og espilauf," segir gamalt máltæki, en skjálftinn og skrjáfið í laufinu er einmitt eitt af helstu ein- kennum blæasparinnar. Ilinn granni, hliðflati blaðstilkur er oft álíka langur og breidd laufblöðkunnar. Bærast lauf- in því við minnsta vindblæ og í golu skrjáfar i þeim. Þau eru talsvert breyti- leg að lögun, oftast egglaga eða hjarta- laga, 3—5 sm í þvermál. Á rótarskotum eru þau öllu stærri, hjartalaga eða nærri kringlótt. Litur laufsins ljósgrænn. Börkur blæaspar er grágrænn og sléttur á ungum trjám, en dökknar þegar trén eldast, a. m. k. neðst á stofnunum og verður síðan nokkuð hrufóttur. Aspar- viður er notaður i eldspýtur og þiljur. Rótarkerfið er fremur grunnt, og á rótunum myndast brum, sent úr vaxa rótarsprotar til fjölgunar eða útbreiðslu. Þannig getur smám saman vaxiö upp lundur umhverfis móöurtréð af rótar- sprotum einum. Virðist myndun rótar- sprota færast í aukana og verða aðal- dreifingaraðferðin, ef öspin verður fyrir þrengingum. I nágrannalöndunum ber blæösp langa og loðna, rauðleita, hang- andi rekla, snemma vors, löngu fyrir laufgun. Ekki er mér kunnugt urn að reklar hafi fundist á ösp hér á landi, og ef hún blómgast ekki, hlýtur hún að dreifast eingöngu nteð rótarsprotum. Hún laufgast öllu seinna en birkið, sem hún vex innan um á Islandi. Varla nær blæösp háum aldri. I Danmörku t. d. er hún sjaldan talin verða meira en aldar- gömul. Rótarskot geta þó lifaö áfram og endurnýjað hana. Til eru gömul ör- nefni, t. d. Espihóll í Eyjafirði, sem bendir til jtess að ösp hafi vaxið hér frá öndveröu, en fundin er hún ekki fyrr en á okkar öld. Árið 1914 birtist í skýrslu Hins íslenska náttúrufræðifélags (Nátl- úrufræðifélagið 25 ára 1889— 1914) rit- gerð „Öspin í Fnjóskadalnum", eftir Stefán Stefánsson grasafræðing og skólameistara, höfund „Flóru íslands". Stefán segir svo frá: Að áliðnu sumri 1911 kom til mín Stefán Kristjánsson skógvörður á Vöglum og færði mjcr „kvisti kynlcga", er hann kvað „koma úr jörðu“ austur í Fnjóskadal í Garðslandi, austan Fnjóskár norðarlega, á að gizka 800—1000 metra í vestur frá bænum. — Hafði bóndinn 1 Garði, Páll G. Jónsson, veitt þvi eftirtekt fyrir 7 ár- um síðan, að planta þessi var með öðrum hætti en aðrar plöntur, sem hann hafði sjeð og uxu þar í grendinni. Það, sem Stcfán kom með, voru all- langir rótartágabútar af trjekendri plöntu. Höfðu tágarnar vaxið lárjettar i jörðu mjög grunt, og upp úr þeim hafði Náttúrufræðingurinn, 49 (4), 1979 289

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.