Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1985, Qupperneq 7

Náttúrufræðingurinn - 1985, Qupperneq 7
2. mynd. Hljóðbylgja er breiðist út í jarðvegi, og endurvarpast frá föstum hlut til hljóðnema. Myndin getur einnig átt við um rafsegul- bylgjur. — Showing theprinc- iple of seismic or electromagn- etic subsurface wave generati- on and reflection. Direct wave not shown. Er þetta mjög gagnlegt við leit að skipsflökum. RAFSEGULBYLGJUR Útvarps- og radarbylgjur geta borist gegnum jarðveg og endurkastast frá hlutum eða lagmótum á sama hátt og hljóðbylgjur (2. mynd, með loftnetum í stað hljóðgjafa og hljóðnema). Hraði rafsegulbylgja í jarðvegi er meira en þúsundfaldur hljóðhraðinn. Leiði jarðvegurinn vel rafmagn, veldur hið breytilega segulsvið bylgj- unnar spanstraumum í honum, sem aftur mynda segulsvið, en það vinnur þá gegn upphaflega. sviðinu. Bylgjan dofnar því eftir því sem neðar dregur í jarðveginum. Er dofnunin háð tíðni bylgjunnar og rafleiðni jarðvegsins. Þannig hefur útslag bylgjunnar dofnað um helming á dýpinu d = 350 Vr/f metrar, þar sem r er eðlisviðnám í ohmmetrum og f tíðni bylgjunnar (rið). Endurkastist bylgjan frá skilum, dofnar hún enn á leiðinni upp, og get- ur því móttökubúnaður þurft að vera mjög næmur og skermaður fyrir trufl- unum. Þessi tækni er mikið notuð við leit að æðum málmsteinda í bergi, svo og köplum og rörum í jarðvegi, og gefur skv. framansögðu besta raun ef í kring eru illa leiðandi efni. Sömu gerðar eru þau málmleitartæki, sem líkjast ryk- sugum í útliti og einstaklingar víða erlendis nota í frístundum til að leita að myntum og öðrum smá-„fjársjóð- um“ í efstu 0,3-0,5 metrum jarð- vegsins. Ymsan búnað af þessu tagi getur komið til greina að nota við fornminja- leit á stórum svæðum, ekki síst ef leitað er málmhluta. Á Skeiðarársandi voru milli 1960 og 1972 prófuð þrjú mismunandi tæki með senditíðni um eitt kílórið, en ýmis vandkvæði voru á notkun þeirra. Ef fjarlægð frá sjó var minni en 200 m eða svo, dofnaði sendi- merkið alltof hratt með dýpi vegna lágs viðnáms af völdum seltunnar í sandinum, en fjær sjó varð endurkast frá þéttum leirkenndum lögum hér og hvar í sandinum til að gera erfitt fyrir við túlkun. Eftir 1981 hafa lítillega verið prófuð tvö önnur rafsegultæki á Skeiðarár- sandi. Annað er svokallað VLF-íæki, er nemur útvarpsbylgjur (15 kílórið) frá öflugum sendistöðvum stórveld- 53

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.