Náttúrufræðingurinn - 1985, Blaðsíða 37

Erlingur Hauksson:
Talning útselskópa og
stofnstærð útsels
INNGANGUR
Niðurstöður af selatalningu úr lofti
sumarið 1980 (Erlingur Hauksson
1985) bentu til þess að bein talning
fullorðinna útsela væri of miklum ann-
mörkum háð til þess að geta gefið
marktækar niðurstöður um fjölda
þeirra við landið. Sá fjöldi fullorðinna
útsela sem sæist, væri algjört lágmark
og stofnstærðarmatið eftir því. Aftur á
móti virtist bein talning úr lofti henta
betur fyrir landsel.
Markmiðið með talningu á útsels-
kópum haustið 1982 var að bæta úr
þessu, koma fram með ábyggilegra
stofnstærðarmat á útselnum hér við
land og fá betri hugmynd um það
hvernig ástand stofnsins er í raun.
Reynsla af rannsóknum á breska út-
selnum hefur sýnt það, að með kópa-
talningu þegar kæping er í hámarki,
ákvörðun kópaframleiðslu á kæping-
artímanum og mati á fjölda dýra er
liggja að baki hennar, má fá ntun betra
stofnstærðarmat á útsel en fæst með
beinni talningu dýra. Á þennan hátt
hefur verið fylgst með kópafram-
leiðslu og stofnstærð breska útselsins
(Summers 1978; Anon 1982).
Áður hefur verið reynt að meta
stofnstærð útsels hér við land af Teiti
Arnlaugssyni (1973), Sólmundi Ein-
arssyni (1978) og Erlingi Haukssyni
(1980). Þeir tveir fyrrnefndu beittu til
þess upplýsingum um kópaveiðar en
höfundur beinni talningu sela úr lofti.
Þetta er því í fyrsta sinn sem stofn-
stærð útsels hér við land er ákvörðuð
með talningu kópa úr lofti.
AÐFERÐIR
Talning og úrvinnsla gagna
Talið var úr lofti á tímabilinu 8.
október til 1. nóvember 1982. Við
talninguna voru notaðar flugvélar af
gerðinni Cessna, TF-SKM og TF-
FTG, tveggja manna háþekjur. Fjöldi
útselskópa var ákvarðaður með beinni
talningu um leið og flogið var yfir, ef
lítið var um þá, en myndir teknar, sem
síðar var talið á undir víðsjá, ef fjöldi
kópa var það mikill að erfitt var að
henda reiður á honum (1. mynd). Not-
uð var 8—16 x stækkun og rúðustrik-
að augngler, við talningu kópa á
myndum. Myndavélin sem notuð var
er af „Canon AE-1 Program“ gerð, 35
mm, búin 70-150 mm „zoom“-linsu,
sjálfvirkri færslu á filmu og myndarvél-
arloki með innbyggðum ljósgjafa, sem
merkti hverja mynd á ákveðinn hátt
(,,data-back“). Við Ijósmyndun var
notaður hraðinn 1/250 úr sekúndu eða
meiri eftir því hvernig birtuskilyrðin
voru talningardagana. Notuð var
filmugerðin EL 135—36. Samtals var
flogið í 46 tíma til talninga. Yfirleitt
var flogið í 150—300 m hæð og á hægri
ferð, þá er leitað var að kópum, en
flugið lækkað og flogið eins hægt og
kostur var þegar komið var að útsels-
látrum og talning fór fram.
Þau strandsvæði voru könnuð, þar
Náttúrufræðingurinn 55 (2), bls. 83-93, 1985
83