Náttúrufræðingurinn - 1985, Blaðsíða 45

hér við land er notast við 0-gildið
1,38, er byggir á upplýsingum um veiði
í nokkrum eyjum í Hergilslöndum,
Breiðafirði. Ekki er víst að stærð þess
eigi jafn vel við aðra kæpingarstaði
útsels hér. Þetta þarf að kanna nánar
og afla öruggari vitneskju um þetta
hlutfall á fleiri kæpingarstöðum. Sam-
anborið við niðurstöður rannsókna á
breska útselnum, virðist hlutfallið sem
notað er hér vera nærri lagi, en það
væri æskilegt að geta beitt sínu 0-
gildinu á hvert kæpingarsvæði.
Ákvörðun stofnstærðar útsels út frá
kópaframleiðslu, er ýmsum annmörk-
um háð, en er þó sú aðferð sem líklegt
er að gefi einna bestan árangur (sjá
Erlingur Hauksson 1985). Til þess að
mögulegt sé að ákvarða stofnstærðina
nákvæmar en hér er gert, þurfa að
liggja fyrir upplýsingar um fjölda dýra
að baki hvers kóps sem fæðist í við-
komandi stofni. Upplýsingar skortir
um þetta hjá íslenska útselnum og því
er notast við mörkin 3,4—4,5 til marg-
földunar á fjölda fæddra kópa. Þessi
gildismörk eru talin henta fyrir vax-
andi útselsstofna (Harwood og Prime
1978). Hvort 10.600 dýr séu of- eða
vanmat á stofninum við Island er því
erfitt um að segja en líklegt má telja
að stofnstærðin sé innan þeirra rnarka,
sem gefin eru hér að framan,
þ. e. a. s. 7.200-13.900 dýr.
Fyrri aðferðir til að ákvarða stofn-
stærð útsels hér við land hafa annað
hvort byggt á beinni talningu allra
dýra eða upplýsingum um kópaveiði.
Sumarið 1980 fékkst sú reynsla að bein
talning allra dýra að sumarlagi hentaði
ekki til ákvörðunar á stærð útsels-
stofnsins og ákvörðun stofnstærðar á
þennan hátt gæfi algjört lágmarksgildi,
sem vanmæti stofnstærðina (Erlingur
Hauksson 1985). Ákvörðun kópa-
framleiðslu út frá veiðiskýrslum og
mat á stofnstærð á hliðstæðan hátt og
gert er hér með „fjölda fullorðinna
dýra að baki hvers kóps“, er ýmsum
annmörkum háð. Upplýsingar um
veiðar á útselskópum á fyrri árum eru
af mjög skornum skammti og óábyggi-
legar. Veiði vegna skinna hefur verið
lítil sem engin nú á síðari árum, en
útselskópar hafa jafnan verið veiddir
eitthvað til matar. Þær veiðar koma þó
ekki fram á skýrslum um veiðar vegna
skinna, nema að hluta til. Stofnstærð-
armat Teits Arnlaugssonar (1973) er
því algjört lágmarksgildi eins og hann
bendir réttilega á. Áætlun Sólmundar
T. Einarssonar (1978) um það að
stofnstærð útselsins hér við land
(1978) sé hugsanlega á bilinu 8—10
þús. dýr, er nærri lagi.
Út frá ofangreindum gögnum um
stofnstærð útselsins, er því ekki ná-
kvæmlega hægt að segja til um það
hvort og hversu mikið stofninn hefur
vaxið á undanförnum árum. Það er þó
álit flestra þeirra sem fylgst hafa með
útselnum að stofninn sé vaxandi. Sel-
veiðimenn í Breiðafirði telja að meira
hafi verið af kópum haustið 1982 en
var 1960—1975 (Hafsteinn Guðmunds-
son bóndi, Flatey Breiðafirði, pers.
uppl.). í Drangavík á Ströndum var
útselur fáséður á fyrri hluta þessarar
aldar, en hefur fjölgað mikið síðan
(Kristinn Jónsson, bóndi, Dröngum,
pers. uppl.). í Höfnum á Skaga var
lítið um útsel upp úr 1940, en sumarið
1981 var þar um 300 úsela látur, sam-
kvæmt talningum mínum og um 100
kópa veiðar hafa verið þar síðustu árin
að jafnaði. (Jón Benediktsson bóndi,
Höfnum, Skaga, pers. uppl., og upp-
lýsingar um kópaveiðar í Höfnum
1982). Á Þaralátursnesi á Ströndum
voru útselir fáséðir fyrir unt 20 árum
(Ragnar Jakobsson, sjómaður frá
Reykjafirði, pers.uppl.), en nú er þar
rúmlega 200 kópa látur og mikill fjöldi
fullorðinna dýra, samkvæmt þessari
91