Náttúrufræðingurinn - 1985, Blaðsíða 9

4. mynd a. Mæling á raf-
straumi (I) og spennu (V)
samtímis. Breytingar á hlut-
falli þeirra milli staða geta
gefið nálægð rafleiðara til
kynna. b. Ef rafleiðandi hlut-
ur er á kafi í söltu grunnvatni,
getur svo farið að enginn raf-
straumur nái niður að hon-
um. Straumgjafi ekki sýndur í
b. — lllustrating resistivity
surveying in the absence (a)
and presence (b) of conduc-
tive ground water.
leitað er, er mælingin greinilega til
lítils (4. mynd b).
Skyld aðferð byggir á því að nota
ekki spennugjafann, en mæla þær
veiku rafspennur sem fram kunna að
koma við það að málmhlutir í jarðveg-
inum séu smátt og srnátt að leysast upp
í grunnvatninu. Þessi aðferð getur
truflast mjög af völdum jarðstrauma af
öðrum uppruna, t. d. vegna segul-
storma eða breytilegs sýru- eða seltu-
stigs jarðvegsins.
SEGULSVIÐSMÆLINGAR
Þessi aðferð er sú langalgengasta af
öllurn jarðeðlisfræðilegum aðferðum
við fornminjaleit, enda er hún bæði
fljótlegri, ódýrari, auðveldari í túlkun,
°g ónæmari fyrir truflunum en hinar,
sem áður voru nefndar. Er hún þó
engan veginn vandkvæðalaus. Aðferð-
in náði hylli upp úr 1960, er á markað-
inn komu svokallaðir róteindasegul-
mælar, senr mæla styrk (en ekki
stefnu) segulsviðs jarðar. Má ganga
með þá, aka eða sigla viðstöðulaust,
og mæla sjálfvirkt eða með því að ýta á
hnapp. Nákvæmnin er oftast 1 nano-
tesla (nT, einnig nefnt gamma), en
heildarstyrkur sviðsins hér á landi er
um 50000 nT. Orsakir þessa sviðs er
að langmestu leyti að finna í jarðkjarn-
anum, en staðbundin frávik stafa frá
hinum breytilegu seguleiginleikum
jarðlaga og jarðvegs. Fínkornótt jarð-
vegslög hafa oftast mjög lítil áhrif á
segulsviðið, en stakir hnullungs-
55