Náttúrufræðingurinn - 1985, Blaðsíða 31

4. mynd. Jarðvegssnið við
Leiðólfsfell. Svo sem 20 cm
frá efri enda tommustokksins
er ljósa öskulagið frá gosi Ör-
æfajökuls 1362 vel sýnilegt
(ör). Neðar er svo þykka
öskulagið með um 16 cm
þykkt vikurlag efst (sbr.
snið). — A soil section at
Leiðólfsfell. Approximately
20 cm from the end of the rod
is the light tephra layer from
the Öræfajökull eruption 1362
visible (arrow). Farther down
the thick tephra layer (see fig.
5). (Ljósm./p/ioto Jón
Jónsson).
merkis húsatóptir og girðingar, sér-
deilis á kirkjustaðnum, sem þar
skyldi verið hafa og nafnið helst við
plássins, að það kallast Tólfa-
hringur."
Svo segir séra Jón. Örnefnið er enn
við lýði og tekur til landsvæðis vestan
Skaftár og með aflíðandi halla niður
að henni og hrauninu frá 1783. Flestar
rústirnar munu hafa farið undir
hraunið í því gosi, en kunnugir telja að
enn megi þar sjá til rústa.
Flestir þeirra er ég hef talað við hafa
talið líklegast að öskufall frá Kötlugosi
hafi grandað þessari byggð, en þá
vaknar spurningin: Hvers vegna er að-
eins þessi byggð nefnd? Hefði verið
unt Kötlugos að ræða hlaut askan að
falla yfir a. m. k. meginpart Skaftár-
tungu og hefði þá suður- og suðvest-
urhluti byggðarinnar hlotið að verða
fyrir ennþá meira öskufalli. Hafi hins
vegar gosið orðið við Leiðólfsfell eru
aðeins um þrír kílómetrar vestur í
Tólfahring frá suðvesturenda gígarað-
arinnar, sem þarna er, en hvað mikið
af henni er hulið Skaftáreldahrauni er
enn ekki vitað. Ennþá er ösku- og
vikurlagið um 34 cm þykkt í um 1 km
fjarlægð frá eldstöðinni og má því
nærri geta hvað mikið það hefur verið
nýfallið. Af ofansögðu tel ég að það sé
a. m. k. „hálfbevísanlegt“ að það sé
öskufall frá gosinu við Leiðólfsfell,
sem grandað hefur byggðinni í Tólfa-
hring.
ELDSTÖÐVARNAR
Ljóst er að þarna hefur verið um
sprungugos að ræða. Stefna gígaraðar-
innar er sem næst hin venjulega norð-
austur-suðvestur. Svo er að sjá sent
gosið hafi á sprungubelti. Hversu langt
norður gígaröðin nær er ekki enn vit-
að, því ekki var tími til að kanna það.
Þó er vitað að norðar í hraununum er
hóll eða hólar, sem standa uppúr
77