Náttúrufræðingurinn - 1987, Blaðsíða 41

sem reglulegir boltar oft um 15—25 sm í
þvermál. Sumar eru nú holar innan og
virðist það vera vegna veðrunar. Það er
því skelin um þessar kúlur, sem stenst
veðrunina betur en bæði túffið í kring
og eins inni í kúlunni sjálfri.
Myndun sem þessa hef ég séð á ein-
um stað öðrum, en það er í Syðri-Stapa
við Kleifarvatn."
Frá því að þetta var skrifað hef ég
fundið samskonar myndanir á tveim
öðrum stöðum og eru báðir í Mýrdal.
Besta dæmið, sem ég nú þekki um
svona myndanir er að finna í hömrun-
um austan við Skiphelli í Mýrdal ör-
skammt frá þjóðvegi 1. Þar gefur að
líta þverskurð af fornri eldstöð. I
greinakorni um jarðfræðiathuganir í
Mýrdalsfjöllum er þessa getið með
þessum orðum: (Jón Jónsson 1985):
„Mjög sérkennilegar móbergskúlur
koma á kafla fyrir f þessari gosmynd-
um. Þær eru eingöngu úr móbergs-
glerkornum og í ýmsum stærðum, frá
því að vera 2—3 sm í þvermál og allt
upp í 40—50 sm. Kúlurnar eru ýmist á
strjálingi inni í svartri ösku og vikri eða
í svo þéttum hópum að þær ná því að
vera 60—80% af berginu (1. mynd).
Flestar eru þær á stærð við tennis-
bolta en aðrar á stærð við fótbolta eða
enn stærri. Einkum koma þær fyrir í
þykku lagi úr svörtum vikri og gjalli og
þá ásamt venjulegum hraunkúlum
(bombum) sumum stórum (2. mynd).“
Nokkrar svona kúlur hef ég fundið í
þeirri sérstæðu myndun, sem nefnist
Lambaskörð og er í Kerlingardals-
heiði. Gamli akvegurinn liggur um
þetta svæði niður að brúnni, sem eitt
sinn var á Múlakvísl í sundinu milli
Selfjalls og Léreftshöfuðs.
Ekki skal hér um þá myndun fjall-
að, en þess aðeins getið að þar koma
svona móbergkúlur líka fyrir. í dag-
bók minni frá þeim athugunum er eft-
■rfarandi að lesa:
2. mynd. Stór móbergskúla við Skiphelli í
Mýrdal. — A large volcanic bomb. (Mynd/
photo Jón Jónsson).
„Ofan til í þessu túffi eru móbergs-
kúlur eins og þær, sem ég hef áður séð
í Bæjarfelli og Syðri Höfða í Krísuvík,
en einnig við Skiphelli. Þær eru hér
mjög mismunandi stórar, þær stærstu
um 30-40 sm í þvermál aðrar á stærð
við fótbolta og minni. Ekki mynda þær
reglulegt lag en koma fyrir á víð og
dreif í berginu.“
Ekki er auðráðið í hvað var þess
valdandi að þessar kúlur urðu til. Þær
eru einfaldlega öskuboltar, sem orðið
hafa til við það að blautt eða hæfilega
rakt öskulag rúllaðist upp. Svo laust er
35