Náttúrufræðingurinn - 1987, Blaðsíða 13

6. mynd. Jarðlög undir Eldgjárhrauninu við neðsta fossinn í Ófæru. Örvarnar benda á þá
staði þar sem sniðið var tekið. Þarna má líka glöggt sjá hvernig hraunið hefur lagst upp að
jarðlögunum. Síðar hefur gilið t. h. grafist meðfram hrauninu. — Soil below the Eldgjá
lava at the waterfall iti Ófœra. The arrows point to the place where the soil section was
taken. It can clearly be seen how the lava lies up against the soil section. The gully to the
right was later eroded along the lava margin. (MyndIphoto Jón Jónsson).
ákvarðana. En athyglisverðast er að á
þessum stað koma fyrir öskulög vel
þekkt annars staðar frá og aldurs-
ákvörðuð hafa verið í jarðlögum ofan
á Landbrotshrauni niðri í byggð og
sanna þar með að Landbrotshraunið
getur ekki átt upptök í Eldgjá sjálfri
a. m. k. ekki á þeim tíma, sem talið
hefur verið. Sniðið, sem hér fylgir (8.
mynd A), staðfestir þá skoðun að gos
hafi orðið í Eldgjá mjög seint, og ekk-
ert er því til fyrirstöðu að það ártal,
sem nefnt hefur verið í því sambandi,
gæti farið nærri lagi (Haukur Jóhann-
esson o. fl. 1982). Hins vegar er
ákveðið ártal í þessu sambandi vægast
sagt hæpið. Af þessu virðist nú næsta
ljóst að hraunrennsli úr Eldgjá hafi
verið miklum mun minna en ætlað hef-
ur verið. Skammt frá áður nefndum
fossi í Ófæru má sjá þversnið
hraunsins. Neðst er 6—8 m þykkt,
stuðlað hraunlag, sem að verulegu
leyti, einkum neðst, er kubbaberg, en
neðst úr því kemur talsvert vatn. Und-
ir því er jarðvegur, nú orðinn svo þétt-
ur og harður að skófla vinnur illa á.
Ofan á þessu hraunlagi er 0,7-0,8 m
þykkt lag af grófum svörtum vikri. Þá
kemur annað hraunlag, sem næst 1 m
þykkt, og svo afur 0,6—0,8 m þykkt
lag úr svörtum vikri. Efst er um 1 m
þykkt hraunlag. Ekki voru þessi hraun
og vikurlög rakin neitt í þetta sinn, en
síðar hefur komið í ljós að þau eru
algerlega staðbundin. Þetta allt virðist
7