Náttúrufræðingurinn - 1987, Blaðsíða 22

ALDUR LANDBROTSHRAUNS
Þess var áður getið að aldur Land-
brotshrauns hafi verið áætlaður
a. m. k. 5200 ár og á hvaða grundvelli
það var gert. Hvað þetta snertir var
einn staður athugaður, nefnilega
bakki Rásar hjá Ytri Dalbæ. Engin
vissa var fyrir að þar væru þau jarðlög,
sem fyrst mynduðust ofan á hrauninu.
Því var eðlilegt að leita að fleiri stöð-
um. Öllum hlýtur að vera ljóst að jarð-
vegsmyndun verður að öllum jafnaði
fyrst við rönd hrauns og færist svo
smátt og smátt inn á það eftir því sem
skilyrði leyfa, en í því sambandi er
vatnið afgerandi þátturinn. Það hefur
sýnt sig að margnefnd aldursákvörðuð
öskulög má finna víðs vegar um
Landbrot. Þau hafa t. d. fundist í Há-
túnum þegar þar var grafið fyrir hlöðu
fyrir all mörgum árum, og voru þar á
um 5 m dýpi undir yfirborði. Þau fund-
ust einnig við Grímaborg suðvestur af
Efri Vík, en nú er sá staður örfoka.
Víða eru þessi öskulög slitrótt og trufl-
uð nokkuð , einkum þar sem þau eru í
nokkrum halla. Eðlilegt er að svo
verði á meðan öskulögin eru aðeins
lítið sokkin í jörðu. Á vori hverju þeg-
ar efstu jarðlög eru þíð orðin en
standa á klaka, skríður jarðvegurinn
til þótt halli sé lítill. Hljóta öskulögin
þá að sjálfsögðu að verða fyrir hreyf-
ingu, færast í fellingar, slitna og trufl-
ast á ýmsan hátt. Einnig hljóta ösku-
lögin að endurspegla í smáu yfirborð
þess lands, sem þau féllu á. Hafi verið
um þýfða jörð eða pöldrótta að ræða
hljóta öskulögin að verða óregluleg.
Það má því heita mjög óvænt að finna
fullkomlega regluleg og ótrufluð
öskulög í valllendi ef um einhvern
halla hefur verið að ræða. Mýrlendi er
öllu vænlegra í þessu sambandi. Því
var leitað að stað þar sem ætla mátti
að askan hefði fallið á sem næst sléttan
12. mynd. Ljósmynd af sniðinu í Ásgarðs-
hálsum. Tommustokkurinn er 2 m. Efstu
ljósu lögin tvö eru nr. 2 og 3 í upptaln-
ingunni í textanum og nr. 5 er við neðri
enda tommustokksins (sbr. snið og texta).
— Photo of the soil section at Ásgarðsháls-
ar. The rod is 2 m long. The uppermost two
light tephra layers are nr. 2 and 3 mention-
ed in the text and nr. 5 is at the lower end of
the rod. (MyndJphoto Jón Jónsson).
16