Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1987, Blaðsíða 92

Náttúrufræðingurinn - 1987, Blaðsíða 92
Ljóst er að þær tölur, sem hér eru lagðar til grundvallar, eru meira eða minna ágiskaðar. Pví má spyrja tvenns konar spurninga: (1) Eru til, eða er hægt að gera, einhverjar mælingar til að prófa niður- stöðurnar? (2) Er þörf á svona miklu sigi til að útskýra samsetningu gosefnanna? Ef gert er ráð fyrir því að ísöld hafi byrjað hér á landi fyrir 3 Ma ætti mó- berg að hafa borist niður á mikið dýpi í gosbeltunum, og auk þess út í skorp- una beggja vegna, — e.t.v. 30 km beggja vegna gosbeltisins og niður á 8 km dýpi ef tekið er mið af hugmynd- um Guðmundar Pálmasonar. Móberg er eðlisléttara en kristallað berg, og því mætti ætla að þess sæi stað í skjálftamynstri eða í þyngdarmæl- ingum. Hins vegar eykst hlutfall inn- skota hratt með dýpi í gosbeltunum og ummyndun veldur því að steindasam- setning basalts og móbergs nálgast hvor aðra. Að mati jarðeðlisfræðinga (Ólafur Flóvenz 1986, munnl. uppl.) er ekki líklegt að slíkt djúplægt mó- berg mundi koma fram á skjálftaritum eða í þyngdarsviði nema e.t.v. ef sér- staklega væri verið að leita að því. Bergefnasamsetning er háð fram- leiðni í gosbeltunum (Níels Óskarsson o.fl. 1982), og er grundvallarþáttur uppbræðsla skorpunnar og blöndun bráðar, sem þannig myndast, við kviku úr jarðmöttlinum. Síðari rann- sóknir (Condomines o. fl. 1983, Hé- mond 1986) renna mjög stoðum undir þessar hugmyndir, þótt ekki verði úr því skorið með bergfræðirannsóknum hversu hratt landsig í eldstöðvum eða gosbeltum þarf að vera til að hið mælda mynstur fáist. Hið háa hlutfall súrra bergtegunda, og snið Walkers (1963, s. 56) af Breiðdalseldstöðinni, benda til þess, að í miðju eldstöðvar- innar, (og hugsanlega eftir gangakerf- inu) hafi sigið verið miklu meira en ofangreindar tölur gefa til kynna. LÆKKUN LANDS VEGNA KÓLN- UNAR JARÐSKORPUNNAR Lækkun hafsbotnsins út frá mið- hafshryggjunum er lýst með jöfnunni: D(t) = Qt1/2 + C2 (1) þar sem D(t) er hafdýpi í metrum sem fall af aldri skorpuyfirborðsins (t) í Ma, Q er sigstuðull og C2 hafdýpi á hrygginn, þar sem skorpan myndaðist (Parsons & Sclater 1975). Fyrir Reykjaneshrygginn SV af íslandi er Q = 273 ± 30 m/(Ma)1/2 (Johansen o. fl. 1984), samanborið við 350 m/(Ma)1/2 fyrir úthafshryggina (mynd 5a). Sighraði sem fall af aldri fæst með því að diffra ofangreinda jöfnu m.t.t. t: ðD/ðt = 0,5 CxVm (2) Ef C] = 273 ætti sighraðinn af völd- um kólnunar í skorpunni í Reykjavík, sem er um 35 km frá gosbeltinu, eða á 3,5 Ma gamalli skorpu, að vera ðD/ðt = 0,5 x 273 x 3,5"1/2 eða um 7,3 mm á öld, sem er u.þ.b. tveimur stærðar- gráðum minna en könnun Sigurðar Þórarinssonar o.fl. (1956) bendir til, um 15 cm á öld, eða 1,5 m á 1100 árum íslandsbyggðar. Hér kemur því fleira inn í myndina. Reykjavík stendur á milli tveggja sprungukerfa sem teygj- ast til NA frá Reykjanesskaga (4. mynd). Jarðhitinn í Reykjavík kann 86
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.