Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1987, Side 92

Náttúrufræðingurinn - 1987, Side 92
Ljóst er að þær tölur, sem hér eru lagðar til grundvallar, eru meira eða minna ágiskaðar. Pví má spyrja tvenns konar spurninga: (1) Eru til, eða er hægt að gera, einhverjar mælingar til að prófa niður- stöðurnar? (2) Er þörf á svona miklu sigi til að útskýra samsetningu gosefnanna? Ef gert er ráð fyrir því að ísöld hafi byrjað hér á landi fyrir 3 Ma ætti mó- berg að hafa borist niður á mikið dýpi í gosbeltunum, og auk þess út í skorp- una beggja vegna, — e.t.v. 30 km beggja vegna gosbeltisins og niður á 8 km dýpi ef tekið er mið af hugmynd- um Guðmundar Pálmasonar. Móberg er eðlisléttara en kristallað berg, og því mætti ætla að þess sæi stað í skjálftamynstri eða í þyngdarmæl- ingum. Hins vegar eykst hlutfall inn- skota hratt með dýpi í gosbeltunum og ummyndun veldur því að steindasam- setning basalts og móbergs nálgast hvor aðra. Að mati jarðeðlisfræðinga (Ólafur Flóvenz 1986, munnl. uppl.) er ekki líklegt að slíkt djúplægt mó- berg mundi koma fram á skjálftaritum eða í þyngdarsviði nema e.t.v. ef sér- staklega væri verið að leita að því. Bergefnasamsetning er háð fram- leiðni í gosbeltunum (Níels Óskarsson o.fl. 1982), og er grundvallarþáttur uppbræðsla skorpunnar og blöndun bráðar, sem þannig myndast, við kviku úr jarðmöttlinum. Síðari rann- sóknir (Condomines o. fl. 1983, Hé- mond 1986) renna mjög stoðum undir þessar hugmyndir, þótt ekki verði úr því skorið með bergfræðirannsóknum hversu hratt landsig í eldstöðvum eða gosbeltum þarf að vera til að hið mælda mynstur fáist. Hið háa hlutfall súrra bergtegunda, og snið Walkers (1963, s. 56) af Breiðdalseldstöðinni, benda til þess, að í miðju eldstöðvar- innar, (og hugsanlega eftir gangakerf- inu) hafi sigið verið miklu meira en ofangreindar tölur gefa til kynna. LÆKKUN LANDS VEGNA KÓLN- UNAR JARÐSKORPUNNAR Lækkun hafsbotnsins út frá mið- hafshryggjunum er lýst með jöfnunni: D(t) = Qt1/2 + C2 (1) þar sem D(t) er hafdýpi í metrum sem fall af aldri skorpuyfirborðsins (t) í Ma, Q er sigstuðull og C2 hafdýpi á hrygginn, þar sem skorpan myndaðist (Parsons & Sclater 1975). Fyrir Reykjaneshrygginn SV af íslandi er Q = 273 ± 30 m/(Ma)1/2 (Johansen o. fl. 1984), samanborið við 350 m/(Ma)1/2 fyrir úthafshryggina (mynd 5a). Sighraði sem fall af aldri fæst með því að diffra ofangreinda jöfnu m.t.t. t: ðD/ðt = 0,5 CxVm (2) Ef C] = 273 ætti sighraðinn af völd- um kólnunar í skorpunni í Reykjavík, sem er um 35 km frá gosbeltinu, eða á 3,5 Ma gamalli skorpu, að vera ðD/ðt = 0,5 x 273 x 3,5"1/2 eða um 7,3 mm á öld, sem er u.þ.b. tveimur stærðar- gráðum minna en könnun Sigurðar Þórarinssonar o.fl. (1956) bendir til, um 15 cm á öld, eða 1,5 m á 1100 árum íslandsbyggðar. Hér kemur því fleira inn í myndina. Reykjavík stendur á milli tveggja sprungukerfa sem teygj- ast til NA frá Reykjanesskaga (4. mynd). Jarðhitinn í Reykjavík kann 86
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.