Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1987, Page 92

Náttúrufræðingurinn - 1987, Page 92
Ljóst er að þær tölur, sem hér eru lagðar til grundvallar, eru meira eða minna ágiskaðar. Pví má spyrja tvenns konar spurninga: (1) Eru til, eða er hægt að gera, einhverjar mælingar til að prófa niður- stöðurnar? (2) Er þörf á svona miklu sigi til að útskýra samsetningu gosefnanna? Ef gert er ráð fyrir því að ísöld hafi byrjað hér á landi fyrir 3 Ma ætti mó- berg að hafa borist niður á mikið dýpi í gosbeltunum, og auk þess út í skorp- una beggja vegna, — e.t.v. 30 km beggja vegna gosbeltisins og niður á 8 km dýpi ef tekið er mið af hugmynd- um Guðmundar Pálmasonar. Móberg er eðlisléttara en kristallað berg, og því mætti ætla að þess sæi stað í skjálftamynstri eða í þyngdarmæl- ingum. Hins vegar eykst hlutfall inn- skota hratt með dýpi í gosbeltunum og ummyndun veldur því að steindasam- setning basalts og móbergs nálgast hvor aðra. Að mati jarðeðlisfræðinga (Ólafur Flóvenz 1986, munnl. uppl.) er ekki líklegt að slíkt djúplægt mó- berg mundi koma fram á skjálftaritum eða í þyngdarsviði nema e.t.v. ef sér- staklega væri verið að leita að því. Bergefnasamsetning er háð fram- leiðni í gosbeltunum (Níels Óskarsson o.fl. 1982), og er grundvallarþáttur uppbræðsla skorpunnar og blöndun bráðar, sem þannig myndast, við kviku úr jarðmöttlinum. Síðari rann- sóknir (Condomines o. fl. 1983, Hé- mond 1986) renna mjög stoðum undir þessar hugmyndir, þótt ekki verði úr því skorið með bergfræðirannsóknum hversu hratt landsig í eldstöðvum eða gosbeltum þarf að vera til að hið mælda mynstur fáist. Hið háa hlutfall súrra bergtegunda, og snið Walkers (1963, s. 56) af Breiðdalseldstöðinni, benda til þess, að í miðju eldstöðvar- innar, (og hugsanlega eftir gangakerf- inu) hafi sigið verið miklu meira en ofangreindar tölur gefa til kynna. LÆKKUN LANDS VEGNA KÓLN- UNAR JARÐSKORPUNNAR Lækkun hafsbotnsins út frá mið- hafshryggjunum er lýst með jöfnunni: D(t) = Qt1/2 + C2 (1) þar sem D(t) er hafdýpi í metrum sem fall af aldri skorpuyfirborðsins (t) í Ma, Q er sigstuðull og C2 hafdýpi á hrygginn, þar sem skorpan myndaðist (Parsons & Sclater 1975). Fyrir Reykjaneshrygginn SV af íslandi er Q = 273 ± 30 m/(Ma)1/2 (Johansen o. fl. 1984), samanborið við 350 m/(Ma)1/2 fyrir úthafshryggina (mynd 5a). Sighraði sem fall af aldri fæst með því að diffra ofangreinda jöfnu m.t.t. t: ðD/ðt = 0,5 CxVm (2) Ef C] = 273 ætti sighraðinn af völd- um kólnunar í skorpunni í Reykjavík, sem er um 35 km frá gosbeltinu, eða á 3,5 Ma gamalli skorpu, að vera ðD/ðt = 0,5 x 273 x 3,5"1/2 eða um 7,3 mm á öld, sem er u.þ.b. tveimur stærðar- gráðum minna en könnun Sigurðar Þórarinssonar o.fl. (1956) bendir til, um 15 cm á öld, eða 1,5 m á 1100 árum íslandsbyggðar. Hér kemur því fleira inn í myndina. Reykjavík stendur á milli tveggja sprungukerfa sem teygj- ast til NA frá Reykjanesskaga (4. mynd). Jarðhitinn í Reykjavík kann 86
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.