Náttúrufræðingurinn - 1958, Blaðsíða 28

18
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Ég reikna hinn gamla dal frá vatnaskilum að austan og vestan og
botninn í Mjóadalsskarði. Meðalhæðin reynist mér 570 m (og er
þá unga rennan hugsuð fyllt upp) og upphaflega meðalhæð tel ég
970 m. Lækkun svæðisins er þá 400 m. Rennan er yzt 900 m breið
og um 110 m djúp, en dallengdin um 12 km. Rúmtak rennunnar
telst mér til að svari til 5 m lækkunar á öllu dalsvæðinu. Miðpart-
ur rennunnar með um 50 m dýpi er svo greinileg nýntyndun að
alveg fráleitt er að heildarsvæðið hafi getað lækkað um 50 m. Það
virðist vel í lagt að reikna með 10 m allsherjarlagi sem evðst liefði
til viðbótar við rennuna.. Botnamvndun nær yfir minna en 10.
hluta alls svæðisins og svari hún til 100 m staðbundinnar lækk-
unar verða það undir 10 m til jalnaðar á allt svæðið. Heildar-
lækkun svæðisins á yngra skeiði um 20—25 m virðist ekki of lág
áætlun, og verður hún þá um 20. hluti af eyðingu á eldra skeið-
inu. Hygg ég að þetta hlutfall sé nær því rétta en hlutfallið 1:10.
Eftir að þessar hugmyndir hafa fengizt um hlutfallseyðinguna
og hlutfallstíma á eldra og yngra dalaskeiði væri æskilegt að kom-
ast nú nær aldri hvors skeiðs. Til þess verður að l'ara út fyrir svæð-
ið og gera samanburð við Tjörnes.
í annarri ritgerð, sem er í smíðum, leitast ég við að sýna, að 300
m landhækkunin sé eldri en skeljalögin í Breiðuvík. Þau lög eru
hins vegar eldri en skeið með öfugri segulstefnu og munu liggja á
mótum ísaldar og plíósen tímans. Athuganir á landmyndun í
Fnjóskadal hafa einnig leitt mig til þessarar skoðunar, og á Skaga-
fjallgarði er ekkert sem mælir gegn þessu. ísöldin hefur lengi verið
talin i/2 til 1 milljón ár að lengd, en áætlanir á tímalengdinni éru
mjög óvissar. Alveg nýlega hefur Bandaríkjamaðurinn Emiliani
haldið því fram út frá ýtarlegri rannsókn á borkjörnum úthafs-
botns, að tímalengdin sé 300 þúsund ár og er það aðeins helm-
ingur til þriðjungur af eldri áætlunum.
Um eldra dalaskeiðið gefur Tjörnesið einnig vissar upplýsingar.
Hef ég í ofannefndri ritgerð hallast að því, að eldri dalirnir séu
yngri en aðalskeljalögin á Tjörnesi. Það sem gerðist var það, að eft-
ir myndun þessara skeljalaga breyttist láglent og flatt land með
6—700 m lyftingum á vissum svæðum, í hálent ísland og þá hófst
hin eldri dalamyndun.
Skeljalögin eru pliosen að aldri, mið- eða ungpliosen. Sé pliosen
tíminn talinn 10—12 milljón ár eins og venja er komumst við varla