Náttúrufræðingurinn - 1958, Blaðsíða 41

PÁLMAR
31
látinn renna í bambusrör. Á sumum pálmum er sykursafinn tek-
inn úr stoíninum. Mörg önnur not eru af sykurpálmunum. í gömlu
indversku kvæði er t. d. palmyrpálminn vegsamaður og sagt að
hann megi hagnýta á 801 liátt! Garðyrkjumenn o. fl. nota mikið
basttrefjar pálmategundarinnar Raphia ruffia frá Madagaskar. Sá
pálmi ber 10—15 m löng blöð.
Spanskreyr eru grannir og sveigjanlegir stönglar sérstakra
flækjupálmaj' Calamus), sem einkum vaxa við Indlandshaf. Þess-
ir pálmar mynda flækjur, svo víða er ófært um skógana, nema
In'jggva sér braut. Hin löngu fjaðurblöð þeirra enda með jDyrnótt-
um þráðum. sem þeir klifra með, jafnvel hátt upp í tré. Afbirktur
spanskreyr er notaður til körfugerðar og í körfuhúsgögn ýms og
fleiri fléttaða gripi. Erlendis var spanskreyrinn notaður til fleng-
inga (Rotting), bæði í Iier og í skólum.
Evrópa er næsta snauð að villipálmum. í Norður-Afríku vex
dvergpálminn (Chamaerops humilis) og hann hefur komizt
yfir Miðjarðarhafið, er t. d. ,,illgresi“ á ökrum Suður-Spánar.
Dvergpálminn er lágvaxinn og ber handklofin „blævængsblöð1'.
Sést hér í stofum. Ur blaðtrefjum hans er unnið hrökkhár (kröl-
hár), sem helzt likist hrosshári, og er notað til fyllingar í dýnur og
húsgögn. Oft kallað „Afrik“, enda kemur mest af því frá Norður-
Afríku.
Piassava eru blaðslíðurtrefjar ýmissa fjaðurpálmategunda, mjög
mikið notaðar í sópa og bursta. Bezt Jrykir para-piassava, sem fæst
af Leopoldinia piassaba-pAhoa frá Norður-Brazilíu og Venezuela.
Trefjarnar eru meir en metri á lengd, brúnar og sveigjanleg-
ar. Úr fíngerðari trefjunum eru gerðir hattar, mottur, körfur og
kaðlar. Piassava fæst einnig úr pálmategundum frá Afríku, Mada-
gaskar (fíngert) og Austur-Indlandi, t. d. kittul eða Síamstrefjar,
sem þykja ágætar í fíngerða bursta.
Hér hafa verið nefndir nokkrir frægir nytjapálmar. Eru afurðir
þeirra kunnar á heimsmarkaðinum. En auk þeirra vex fjöldi ann-
arra gagnsamlegra pálma í hitabeltinu og heittempruðum löndum.
Má segja að pálmarnir séu þar mörgum manninum matur og
drykkur, klæði, hús og heimili.