Náttúrufræðingurinn - 1958, Blaðsíða 29

LANDSLAG Á SKAGAFJALLGARÐI
19
lengra tij baka með upphaf eldri dala en 5—6 milljónir ára. Sé
yngra skeiðið talið 3—500 þúsund ár gætu fengizt aldurshlutföll-
in 1120 tii t/io og þessu ber eins vei heim og saman við eyðingar-
hlutföllin á Skagafjallgarðinum og hægt er að gera sér vonir um.
Urn eldri dalina í Skagafjallgarði var það áður ljóst, að upphaf
þeirra lrlyti að liggja allmargar áramilljónir fyrir ísöld og kemur
það vel heim við samanburðinn við Tjörnes, en aldur yngri dal-
anna er ekki auðvelt að áætla beint á Skagasvæðinu og því var hér
gripið til þess að miða hana við Tjörnesið. Þess má hér geta að ein-
ungis á einum stað á rannsóknarsvæðinu hef ég rekist á gróðurleif-
ar með ungu hraununum og það óverulegan vott, þ. e. í sandsteini
næst undir hrauninu á Sólheimahálsi.
Sú verður heildaráiyktun mín af þessum rannsóknum, að eldri
dalirnir hafi byrjað að mótast á pliosen, líklega síðari hluta þess,
að hraunin hafi runnið síðast á pliosen og lyfting um 300 m hafi
orðið nærri mótum pliosen og kvarters, líklega aðeins fyrir þau.
Þessar niðurstöður eiga fyrst og fremst við um Skagafjallgarð-
inn, en einnig svæðin austur að Bárðardal. Allt þetta fjalllendi er
til orðið við landris í tveimur lotum, annarri í mið- eða seinni
hluta pliosen, hinni við lok pliosens. Sömu skeiðin og tilsvarandi
dalaflokka er að finna miklu víðar á landinu eins og eðlilegt er og
verður það rakið hér lítillega.
Við höldum fyrst vestur eftir Húnavatnssýslu og um Borgarfjörð
suður til Hvalfjarðarsvæðisins. Vatnsdalur er tiltölulega þröng
renna grafin á yngra dalaskeiði niður í eldri, 6 km breiðan dal
milli Vatnsdalsfjalls og Víðidalsfjalls. Mestur hluti eldri dalbotns-
ins stendur enn að vestanverðu með 200—300 m hæð. Syðst koma
ung hraun fram á brúnir sunnan frá í 400 m hæð við Vatnsdalsá
og Bríkarkvísl. Eftir afstöðu hér mætti ef til vill ætla, að hinn
breiði, gamli dalur sé yngri en hraunin og þau gætu þá verið sam-
bærileg að aldri við ungu hraunin í brúnum Fnjóskadals. Þetta
er þó óljóst, en yfirleitt verður erfitt að dæma nokkuð um aldur
þessara hrauna þegar kemur inn til sléttlendis að baki dölunum.
Hraunlagið, sem þekur gróðurleifarnar í Bakkabrúnum virðist
örugglega vera eldra en yngra dalaskeiðið og ætti að teljast plio-
sent en ekki kvartert, eins og gert hefur verið fram til þessa, og
frá sjónarmiði landslags og aðstæðna á staðnum (eyðing misgeng-
is) getur aldurinn verið allhár.