Náttúrufræðingurinn - 1958, Blaðsíða 19

LANDSLAG Á SKAGAFJALLGARÐI
9
úr tiltölulega ungum hraunum; þau eru miklu yngri en basaltið í
fjöllunum sunnar. Helgi Pjeturss rannsakaði þetta svæði laust eft-
ir aldamótin og áleit hraunin hafa runnið á jökultímanum. ICetu-
björg taldi liann eldstöðvar, sem eitthvað af hraununum væri kom-
ið frá. Öll þessi hraun sýna, svo langt sem rannsóknir ná, öfuga
segulstefnu og ættu því að vera frá byrjun jökultímans eða frá enn
eldra skeiði þegar slík segulstefna ríkti.
En þessi hraun ná rniklu rneiri útbreiðslu hér um slóðir en lengi
var vitað og er sú vitneskja fyrst og fremst að þakka ötulu starfi
Jakobs Líndals. Má í þessu sanrbandi fyrst nefna Bakkakotsbrúnir
í Víðidal, en síðar rakti Jakob hraunin frá Skagafjarðardölum vest-
ur um heiðar Húnavatnssýslu og Jraðan út til strandar, þar sem á
sumum stöðum mátti finna leifar þeirra. Ég hafði einnig rekist á
þessi hraun, með öfugri segulstefnu, í brúnum Skagafjarðardala,
en s. 1. vetur fékk ég í hendur dagbækur Jakobs og sá hversu víða
hann hafði fundið hraunin. S. I. sumar kannaði ég flesta staði þar
sem Jakob segir vera ung hraun og rakti útbreiðslu þeirra nokkru
lrekar auk þess sem ég mældi segulstefnuna. Þess má geta, að um
aðgreiningu lnaunanna frá eldra bergi er enginn skoðanamunur
milli okkar Jakobs. Ég rek útbreiðslu hraunanna að svo miklu
leyti, sem það hefur þýðingu hér.
Norðurhluti Skagans er, eins og fyrr segir, allur gerður úr hin-
um ungu hraunum, frá Krók og Ásurn að vestan og um það bil
að Gauksstöðum að austan og nær mestri hæð í Ketubruna, 263 m.
Hraunsvæðið teygir sig hækkandi til suðurs milli Skagastrandar-
fjalla og Bjarnarfells og alveg suður á brúnir við Hallárdal, í 300
m hæð. Þarna þekja hraunin 3 km breitt sund milli Ranafells
og Hrossafells og er það hluti af fornum dal, er lá frá suðri til
norðurs. Hallárdalurinn skerst inn frá vestri og um 200 m niður
úr þessum forna flata dalbotni og er Iiann augsýnilega grafinn
eftir að hraunin runnu. Sunnan Hallárdals kemur framhald hins
flata dalbotns, hæðin þar 280 m til 330 m. Það er 2 km breitt sund
milli Hamrahlíðar og Pokafells, og þar eru með vesturbrúninni
leifar hraunanna, með öfugri segulstefnu. Sunnan sundsins skerst
Norðurárdalurinn inn frá vestri, um 140 m niður í hinn forna
dal, og greinir þennan hluta frá enn einum parti, sem er sund
milli Tunguhnjúks og Sauðahnjúks og þar situr enn ein leifin af
nngu, öfugt segulmögnuðu hraununum. Þau leggjast upp að vest-