Náttúrufræðingurinn - 1958, Blaðsíða 9

LANDSLAG Á SKAGAFJALLGARÐI
3
annara leiða. Ætla mætti, að góð hugmynd um hraða landslags-
myndunar fengist með mælingu árframburðar og er það raunar
sú aðferð, sem jarðfræðingar 19. aldar studdust mikið við og gaf
þeim allgóðar hugmyndir urn aldur jarðsögunnar. Ef notaðar eru
bráðabirgðatölur um árframburð hér á landi sýnir lauslegur reikn-
ingur að liann svarar til þess að landslagið gæti hafa mótast á svo
sem milljón árum, þótt lengri tími sé raunar sennilegur.
Önnur leið er sú að áætla rúmtak gilja, sem grafizt hafa á þeim
10—12 þúsund árum, sem liðin eru frá því að jökla ísaldar leysti
af landinu, en um það má sums staðar fá allgóðar hugmyndir. Óviss-
an í báðum þessum aðferðum er þó augljós. Fyrir því er t. d. engin
trygging fyrirfram né heldur líkur, að núverandi árframburður
svari til meðaltals síðustu milljón ára. Af þessum sökum hefur á 20.
öldinni verið lítill áhugi á svona aðferðum og það er fyrst upp á
síðkastið, að hann virðist vera að glæðast eitthvað.
Ég hef lengi verið þeirrar skoðunar, að tæplega væri liægt að kom-
ast hjá því til lengdar að fá tímann inn í landslagsmyndunina með
rannsókn á landslaginu sjálfu og ég hef gert mér vonir um, að með
miklum efnivið varðandi hraða í landeyðingu gæti hér með tíman-
um orðið um viðunandi aðferðir til aldursgreiningar að ræða. Þó
eru víðtækar athuganir í náttúrunni ekki einhlítar, heldur yrði
nauðsynlegt að finna jafnframt almennan reikningsgrundvöll svo
að tölugildi, sem fundin eru í einu tilviki, sé hægt að færa yfir á
annað dæmi. í því dæmi, sem hér liggur fyrir, er spurningin sú,
eftir hverju sé hægt að meta hlutfallslegan aldur ungu og gömlu
dalanna. Ef viðunandi reikningsgrundvöllur væri fenginn, en hann
þyrfti auðvitað að prófa með vel þekktum dæmum, væri komin
aðferð, sem mjög víða mætti nota, þótt algildur tímamælikvarði
væri aðeins fáanlegur á einstaka svæði. Þótt geislavirk efni kunni
að lokum að verða hið eina, sem aldur verður byggður á, verða
slíkar aðferðir aldrei notaðar nerna á þeim fáu stöðum þar sem
hin nauðsynlegu efni finnast, en landslag á ýmsu aldursskeiði er
alls staðar, að segja má.
Þörfin á því að geta metið aldur landslags beint er auðsæ, en
hvernig á að reikna út breytingar, sem bersýnilega eru hinum
mestu tilviljunum háðar? Strandar ekki hver slík tilraun á þessum
óútreiknanlegu tilviljunum? Þótt undarlegt kunni að virðast í fyrstu
þá er hægt að svara þessu að nokkru leyti neitandi. Tilviljanir,