Náttúrufræðingurinn - 1958, Blaðsíða 37

PÁLMAR
27
visnura blómum eftir blómfallið. Hanga fullþroskaðar kókoshnet-
urnar í klösum milli bláðfótanna 10—12 mánuðum eftir blómgun.
Kókoshnot vegur oft um 1 kg, svo ekki er gott að verða undir,
þegar hnot fellur af páluja. „Hneturnar" eru í rauninni steinaldin,
sléttar utan. Svo kemur um 5 cm þykkt trefjalag og síðan þunn
en hörð hnotskurn utan um kímið og hina hvítu, bragðgóðu og
nærandi fræhvítu. Fræhvítan er liol og í henni er tær vökvi, mjög
hressandi til drykkjar, meðan hnetan er hálfþroskuð. Sækja menn
bæði mat og drykk upp í trén.
Kókospálmar vaxa hvarvetna á ströndunr Indlandshafsins og á
eyjum þar og í Kyrralrafi. Sums staðar líka langt inni í landi, ef
veðráttan leyfir. T. d. vaxa kókospálmar upp með Amazonfljóti
í Suður-Ameríku allt að 500 km inn í land. En þeir þrífast aðeins
í heitu og röku loftslagi, þar sem meðalhitinn er um 22° C. Þess
vegna vaxa þeir óvíða meir en um 600 m yfir sjó, þótt í hitabelt-
inu sé.
Sagt er að hægt sé að hagnýta kókospálmann á 99 vegu! Og
geysi haglegt tré er hann, svo mikið er víst. Úr hnetunum fæst
kókosolía, trefjar til vefnaðar; sykur er unninn úr blómskipunum,
blöðin eru höfð í húsþök og ennfremur til skreytinga og fléttaðar
körfur úr hinum mjóu blaðflipum. Börnin nota hin stóru, visnu
blöð fyrir eins konar sleða. Kókosolían er notuð við matargerð á
marga vegu, einnig sem lampaolía og fegurðarsmyrsl. Konur á Suð-
urhafseyjum bera olíuna í hár sitt, sem þá gljáir fagurlega (en
lyktin getur orðið sterk, og lýs una lífinu vel í fitusmurðu hárinu).
Kókosfita er mikið notuð í sápur og smjörlíki. Kopra er notuð í
brauðvörur o. fl., unnið úr hinni olíuríku fræhvítu kókoshnetanna.
Víða veitir kókospálminn fólkinu flestar nauðsynjar — að segja má.
Kókoshnetur geta borizt langar leiðir með hafstraumum og spír-
að eftir talsvert sjávarvolk. En útbreiðsla kókospálmans á eyjurn
úthafanna mun þó meira vera mannanna verk. Þeir fluttu jafnan
pálmann (eða hneturnar) með sér og gróðursettu er þeir námu
ný lönd.
Olíupálminn (Elaeis guineensis) er hávaxinn og grannur,
líkt og kókospálmi, en stofninn er alsettur gömlum blaðslíðrum
og því mjög ósléttur og grófur á að líta. Utan á stofnunum vaxa
ýmsar blómjurtir, t. d. brönugrös, einnig burknar, mosar o. fl. Geta
stofnar olíupálmans þannig orðið mjög sérkennilegir og fagrir.