Náttúrufræðingurinn - 1958, Blaðsíða 48

38
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
gervitvígreiningu. Fer hún oftast þannig fram, að aðskilnaður verð-
ur í frumukeðjunni, venjulega við gulfrumu. Sveigist annar end-
inn út úr keðjunni, vex áfram og myndar nýja keðju af sömu gerð
og aðalkeðjan (5. og 6. mynd).
Annar sérkennilegur háttur greiningar finnst með blágrænþör-
ungum, en það er hornrétt greining. Fer hún þannig fram, að ein
fruma í frumukeðjunni klofnar eftir endilöngu. Vex önnur dóttur-
fruman þvert út úr jrræðinum og skiptir sér síðan áfram í sama
sniði, svo að ný grein myndast, sem situr hornrétt á aðalkeðjunni
(4. mynd a).
Frumuveggurinn.
Um allar frumur blágrænþörunga er frumuveggur. Þær teg-
undir, sem ekki eru þráðlaga, liafa vegg gerðan úr tveim löguin.
Innra lagið er þunnt og þétt í sér, gert að nokkru úr sellulósa. Ytra
lagið er slímkennt, oft talsvert þykkt og lagskipt, gert aðallega úr
pektinsamböndum. Slímhjúpur þessi helzt oft óskiptur við
frumuskiptinguna og myndast þá nýir slímhjúpar innan þess
gamla. Þessi mjög frumstæða frumuskipting kemur fyrir hjá nokkr-
um tegundum af ættbálkinum Chroococcales. Á þráðlaga blágræn-
þörungum eru frumuveggirnir ekki tvöfaldir nema á þeim hlið-
um, sem út snúa í þræðinum. Hið slímkennda ytra lag vantar þar
sem frumurnar liggja livor að annarri. Slímlagið myndar oft sam-
eiginlegan hjúp utan um heilar frumukeðjur, og verður af því slíðrið,
sem áður hefur verið getið.
Frymið.
í frumum blágrænþörunganna má greina á milli tvenns konar
frymis: litfrymisins (chromoplasma), sem liggur nær yfirborði frum-
unnar, og miðfrymisins (zentroplasma), sem liggur í henni miðri.
Þó eru takmörkin þarna á milli sjaldan skýr, Hlutfallið á milli lit-
frymis og miðfrymis er mjög mismunandi. Sumir blágrænþörung-
ar hafa aðeins örþunnt lag af litfrymi utan yfir miðfryminu, en í
öðrum er miðfrymið aðeins örlítið korn liggjandi í litfryminu,
sem þá fyllir alla frumuna. Hvort tveggja frymið er miklu þéttara
í sér en gerist um frymi annarra jurtafruma.
Litfrymið ber nafn af litarefnunum, sem í því eru. Er það fyrst
og fremst blaðgrænan, en auk þess karótín, þarablámi (phykocyan)