Náttúrufræðingurinn - 1935, Blaðsíða 42

30 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
iiimimiiiiimiiimiiiiiimimniiimiiiimmmiimiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimimiimiiiiiiiiiiimiiiiiiiimiiiiiiiimimiiiimimiiiimit'
sem afkoman verður bezt fyrir ungviðið, á þeim tíma, þegar
varpið fer fram, en hafast við í suðrænni löndum, þegar öll lífs-
skilyrði í varplandinu fara að versna.
í daglegu tali er gerður greinarmunur á staðfuglum og far-
fuglum. Staðfuglar eru allar þær fuglategundir, sem eru á
nokkurn veginn sama stað allt árið. T. d. er hrafninn, rjúpan
og sólskríkjan staðfuglar hér á landi. Margar fuglategundir,
sem verða að teljast til staðfugla, geta þó fært sig allmikið til
eftir árstíðum, þannig til dæmis útlend smáfuglategund, sem
nefnist bókfinka. Við danskar rannsóknir hefir það komið í
ljós með hana, að einstaklingar þeir, sem haldast við í Dan-
mörku og verpa þar, færa sig suður á bóginn, suður í Mið-
Evrópu, þegar vetrar, en í stað þeirra koma svo fuglar úr Sví-
þjóð og Noregi til Danmerkur og hafa vetrarsetu þar. Bókfinkan
er því í Danmörku allan ársins hring, en á sumrin eru þar allt
aðrir fuglar en á veturna. Bókfinkan er því staðfugl, sem færir
út kvíarnar norður á bóginn á sumrin, en suður á við á veturna.
Hún er að því leyti einskonar milliliður á milli staðfugla og
farfugla.
Farfuglarnir haga ferðum sínum þannig, að á sumrin haf-
ast þeir við í norðlægum löndum og verpa þar, en fara svo til
suðrænna landa á haustin og haldast þar við yfir veturinn, en
koma svo aftur næsta vor. Vegna þess, að fuglarnir geta flog-
ið, er þeim kleift að haga seglum eftir vindi, eins og máltækið
segir. En nú eru þær kröfur, sem mismunandi fuglategundir
gera til umhverfis síns, æði misjafnar, og þessi munur kemur
ekki sízt fram í harðfengi fuglanna gagnvart kulda. Það, sem
er sumarbústaður fyrir eina fuglategund, er vetrarbústaður fyr-
ir aðra. Hinir eiginlegu farfuglar okkar, eins og til dæmis skóg-
arþrösturinn, máríatlan og steindepillinn, dvelja hér aðeins um
hlýrri tíma ársins, á sumrin. Að vísu ,er oft hér lítið eitt af
þröstum á veturna, og svo er um margar aðrar fuglategundir,
sem alla jafna eru vanir að hverfa héðan. Á hinn bóginn höf-
um við fáa vetrargesti meðal farfuglanna, en þó koma einstöku
hánorrænar fuglategundir hingað, og einkum í hörðum vetr-
um. Loks má geta þess, að Island liggur á l.eið nokkurra far-
fugla, sem hafa sumardvöl fyrir norðan, en vetrardvöl fyrir
sunnan; þeir fara hér yfir á ferðum sínum haust og vor, og því
eru þeir ekki eiginlegir farfuglar hér, þeir hafa verið nefndir
farand-farfuglar. Nú er það spurning, hvar ,eigi að telja þann