Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1949, Qupperneq 25

Náttúrufræðingurinn - 1949, Qupperneq 25
RAUÐHÓLL 17 Ofan í þessi augu eða svelgi [áður kölluð „afætur'* og „uppgönguaugu"] hljóp nú og rann eldflóðið ... Hringsnerist þar og vafðist ofan í þenna svelg ósegjanlega raikið af eldinum með gusum, stórura hvin og uppköstum, eins og þá látinn er lögur í stórt ílát, hvar ei er nema eitt gat eða opnan á. Er gáta mín, að sá eldur, sem síðar sprengdi sig upp úr jörðinni hér og hvar, liafi þessi verið, sömuleiðis, að þær miklu eldgusur og reykir, er hér stóðu upp úr þeim gömlu hraunum í Land!)rotinu, höfuðlangt frá því, scm það nýja hraun nú komst, hafi hér af staðið. [Úr Ritum um jarðelda eftir Markús Loftsson.] Hér er vissulega lýst gervigosum, sem koma upp fjarri hinu rehn- andi hrauni, sem veldur jaeim. Ég var tregur að trúa þessari frásögn, áður en ég skoðaði innviði Rauðhóls, en nú þykir mér ekki ástæða til að rengja hana. Hún er að vísu aðeins lýsing, en ekki nein við- hlítandi skýring. Hvaðan kemur hraunkvikunni nægilegur hiti, til að hún geti smogið þröngar glufur Landbrotsliraunsins eða hið lausa sjávarset hjá Rauðhól? — Það er ekki á mínu færi að svara þessu. En benda má á hliðstæðu. Allir jarðfræðingar eru sammála um, að það, sem þeir kalla ganga og œðar, sé til orðið við storknun berg- kviku, sent smogið hefur um glufur í bergiriu, sumar æði langar og furðu þröngar. En að mínu viti'hefur ekki enn verið skýrt eðlis- fræðilega, hvernig þetta má verða. I báðum þessum dæmum hlýtur að vera að verki einhver hitagjafi, sem ekki liefur enn tekizt að henda reiður á, svo að við sé unandi. Og þ<> að fyrra dæmið (um gervi- gígana) virðist ef til vill enn óskiljanlegra en hið síðara (um ganga og æðar) — þá er það stigmunur, en ekki eðlismunur. Að öllu þessu athuguðu liallast ég enn lielzt að þeirri skoðun, að Rauðhóll sé gervigígur. Og samkvæmt þeirri tilgátu skal hér í stuttu máli og með teikningu til skýringar sögð sköpunarsaga hans og næsta umhverfis. 1. Berggrunnurinn (skástrikaður á teikn.) myndaðist einhvern tírna á ísöld, ef til vill í síðasta hléi hennar. Hann er úr þykkurn grá- grýtishraunum, sem runnið hafa austan að, sennilega um langan veg. 2. Um margar þúsundir ára svarf ísaldarjökull ofan af berggrunn- inum, en vann misvel á honum, svo að sums staðar grófust í geilar, en ávalar klappabungur standa eftir á milli. Ein þeirra er Hvaleyrar- holt. Enn fremur brotnaði og haggaðist berggrunnurinn eitthvað um þessar mundir, og olli J>að nokkru um mishæðirnar, en l>rota- brúnirnar hafa máðst og jafnazt af jöklinum. 2
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.