Náttúrufræðingurinn - 1954, Blaðsíða 4

146
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Svo kynntust menn ennþá lægri og ófullkomnari lífverum en möðk-
unum, nefnilega. gerlunum, og kenningin um sjálfsköpun lífsins reis
aftur upp, og virtist nú nær óhrekjanleg. Þessar örsmáu lífverur,
gerlarnir, sem alls staðar virtust vera nálægir og gerðu svo ótrúlega
litlar kröfur, þeir lilutu þó að geta kviknað af dauðum hlutum, t. d.
í rotnandi kjöti. Ekki tjáði það, þó að ítalski presturinn Lazzaro Spal-
lanzani (1729—1799) sýndi það með tilraunum, að kjöt var liægt að
geyma óskemmt eftir vild, ef það aðeins var soðið duglega í þétt lok-
uðum ilátum. Hér þurfti sterkari rök. Það nægði ekki minna en hug-
vit og snilli vísindamannsins Louis Pasteur (1822—1895), til þess að
sanna það, að gerlar mynduðust aðeins af gerlum. Og nú var því
slegið föstu, að líf gæti aðeins myndazt af lífi. „Omne vivum ex vivo.“
Og þó, einhver veila var í þessu öllu saman. Það vantaði ennþá
upphafið. Einhvern veginn varð fyrsta lífveran að hafa orðið til, ein-
hvem tíma. Það hlutu að hafa verið til miklu einfaldari verur en
gerlarnir, lífverur, sem við þekktum ekki og væru sennilega löngu
útdauðar. Og ekki var hægt að búast við því, að svo ófullkomnar ver-
ur skildu eftir sig nokkrar sýnilegar leifar í jarðlögunum. Nú, svo
var auðvitað sýnilegt, að aðstæðurnar hlutu að hafa verið allt aðrar
hér á jörðinni þá en nú, lífsskilyrðin því allt önnur, og sennilega
margvíslegir möguleikar fyrir hendi, sem vér ekki þekktum nú á dög-
um. Kenningin um sjálfsköpun lífsins var því eiginlega ekki dauð,
heldur svaf hún. Henni hafði verið ýtt til baka út í ómæli tímans,
eins og henni hafði líka verið ýtt i'it í ómæli rúmsins, lil annarra
hnatta. Og enn þann dag í dag skýtur þessari kenningu upp í hug-
um manna, og þeir verða stöðugt fleiri, sem hika, áður en þeir varpa
lii'nni frá sér sem fjarstæðu.
Og sagan endurtekur sig. Það voru gerlarnir, sem hann Anthony
van Leeuwenhoek (1632—1723) sá fyrstur allra, er styrktu trú þeirr-
ar tíðar manna á þvi, að líf gæti kviknað af dauðum hlutum. En nú
fyrir nokkrum áratugum eru komnar til sögunnar lífverur, ófull-
komnari en nokkrar, sem áður hafa þekkzt, er virðast líklegar til
þess að geta varpað nokkru ljósi á spuminguna gömlu um kviknun
lífsins hér á jörðu. Þessar lífverur em vírusarnir.
Það virðist í fljótu bragði fjarstæða að ætla, að vírusarnir séu frum-
gróður jarðarinnar. Þar sem allar þær vírustegundir, er vér þekkj-
um, virðast aðeins geta lifað í lifandi frumum, þ. e. í öðrum lífver-
um, sem þá að sjálfsögðu hefðu þurft að vera til fyrst. En hjá sum-
um vírusum finnst svo furðulegt sambland af eiginleikum þess lif-