Náttúrufræðingurinn - 1954, Qupperneq 9

VÍRUSARNIR OG FRUMGRÓÐUR JARÐARINNAR
151
Marmor tabaci, orsakar tíglaveiki á tóbaki.
Marmor solani, orsakar tíglaveiki á kartöflum.
Borreliota variolae, bólusóttar-vírus.
Briareus morbillorum, mislinga-vírus.
Hostis pecoris, gin- og klaufaveiki-virus.
Tarpeia premens, kvef-vírus.
Það er eitt einkenni þeirra vírusa, er sýkja menn eða skepnur, að
þeir gera þann sýkta, þ. e. hýsilinn, ónæman fyrir sjúkdómnum um
lengri eða skemmri tíma á eftir. Þennan eiginleika finnum við líka
hjá gerlunum. En það er líka alkunnugt, að framandi eggjahvíta or-
sakar myndun móteiturs i blóði manns, hests, kanínu eða annars slíks
tilraunadýrs, sé hún gefin þvi í æð. Þessi eiginleiki vírusanna, út af
fyrir sig, sannar þvi litið um það, hvort telja skuli þá lifandi eða
dauða. Venjulegast mun þó að telja þá vírusa, sem sýkt geta menn
eða skepnur, lifandi, en láta vera, að svo stöddu, að fella úrskurð um
þá vírusa, er hafast við í jurtum. Gerilæturnar hafa nokkra sérstöðu,
en um þær hefur margt merkilegt komið i ljós, nú á allra síðustu
tímum, og skulum við nú vikja nánar að því.
Gerilætur.
Á árunum 1915—1917 urðu þeir Twort og d’Herelle fyrstir manna
varir við gerilæturnar, en þær gerðu fyrst vart við sig á þann hátt,
að í gerlagróðri á agarskálum komu fram örlitlir auðir blettir, þar
sem engir gerlar uxu. Frá þessum blettum var svo hægt að smita aðr-
ar agarskálar, sem á var sams konar gróður, og væri gerlagróðurinn
í fljótandi næringarefni, s. s. kjötsoði, mátti fylgjast með þvi, hvernig
gerlarnir leystust í sundur og vökvinn varð tær af völdum þessa
smitefnis. Fyrst í stað gerðu menn sér miklar vonir um, að hér væri
fundið hentugt vopn í baráttunni við gerlana. Ekki mundi þurfa ann-
að en láta t. d. kólerusjúkling eða taugaveikisjúkling taka inn við-
eigandi gerilætur, og þá væru sýklarnir í þörmum hans yfirunnir.
Þessar vonir hafa algerlega brugðizt. Það kom sem sé í ljós, að geril-
æturnar, sem reyndust vera vírusar, gerðu gerlunum ekkert teljandi
mein, ef þeir voru í blóði, greftri eða saur, en í shku umhverfi er
jafnan háð orustan við sýklana í likömum manna og dýra.
En þó að gerilæturnar yrðu ekki neinn bjargvættur í baráttunni
gegn drepsóttum og rotnun, þá virðast vísindin ætla að geta haft aí
þeim mikið gagn. Lifnaðarhættir þessara örsmáu vírusa hafa reynzt
mjög sérkennilegir, og hefur það aukið skilning manna á eðli annarra