Náttúrufræðingurinn - 1954, Side 27

HINN HEILAGI ELDUR
169
Korndrjólaeitrun á tslandi.
Á tslandi virðist korndrjólaeitrunar ekki getið i lækningabókum
eða sjúkdómsskýrslum síðustu tveggja alda, og sjúkdómurinn vera
óþekktur hér á landi á þeim tíma fyrr en nú. Er það eðlilegt, þar
sem innflutt korn er undir stöðugu eftirliti hins útflytjandi ríkis og
um innlent korn til neyzlu er varla að ræða.
Margt bendir þó til, að ástandið hafi verið annað fyrr á öldum,
og er ekki óliklegt, að margar fornar sagnir um kreppta menn og
kaunum grafna geti átt við korndrjólasjúklinga, þótt áður hafi verið
taldir likþráir eða áþjáðir öðrum illkynja sjúkdómum. Islendingar
voru strax á landnámsöld upp á aðrar þjóðir komnir með kornmat,
og hafa því hlotið að fá sinn skerf af drjólakorni. Þess ber þó að geta,
að kornmatur var aldrei eins mikill hluti af fæðu Islendinga eins og
annarra Evrópuþjóða (Sigurjón Jónsson, 1944). Enda þótt vitanlega
sé erfitt að greina sjúkdóm af fáorðum öfgafullum sjúkdómslýsingum
fyrri alda, svipar nokkrum sögnum svo mjög til erlendra lýsinga á
ástandi þeirra, er sýkzt hafa af korndrjólum, að næsta er líklegt, að
hér sé um sama sjúkdóm að ræða.
í fornsögum okkar eru sjúkdómslýsingar fáorðar og lítið á þeim að
græða. Þó má geta þess til gamans, að Fróðárundrin, sem að vísu eru
ævintýraleg frásögn, áttu sér stað árið 1000, eftir að Þórgunna kom
með skipi frá írlandi, en í Vestur-Evrópu geisaði korndrjólasýki haust-
ið 999. Plágan á Fróðá virðist ekki hafa borizt út frá hænum og gæti
því verið af völdum fæðunnar þar, ef til vill írsks korns úr skipinu.
Ekki er sjúkdómseinkennum lýst, en Þórir viðleggur verður kolblár
áður en hann deyr, þótt önnur skýring sé gefin á því í sögunni (Eyr-
byggja saga).
1 Sturlungu er frá því sagt, að Snorri Sturluson hafi fengið ámu-
sótt á alþingi. Telur Finnur Jónsson (1912) þetta liklega vera heima-
komu, en orðið ámu vera skylt ánumaðki (ánamaðki). Þannig minn-
ist Jón Pétursson (1934), sem var læknir Norðlendinga frá 1775 til
1801, á sjúkdóm einn, er hann kallar umu (aumu).1) Um þann
sjúkdóm segir hann: „Jafnvel þótt það beri tíðum við, að umu-
sjúkdómur komi með hægum tilfellum, þá skeður hitt ekki sjaldnar,
ao hann heimsækir fólk með stríðri sótt, svo sem þunga, máttleysi,
sterkum höfuðverki, ógleði og jafnvel uppsölu, sem ekki minnkar fyrr
1) Tolur Sveinn Pnlsson (1789) ekki ólíklegt, nð með umu sé átt við sama sjúk-
dóm og ámusótt Snorra.