Náttúrufræðingurinn - 1968, Side 18

64
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Ingólfur Davíðsson:
Nykurrósir, lótusblóm
Á íslandi eru ýmsar nykrutegundir algengar í tjörnum, síkjum
og grunnum vötnum. Fljóta blöð þeirra á vatninu, aflöng, eða
fremur breið eftir tegundum. (Sjá Flóru íslands.) Blóm nykranna
eru íremur ósjáleg. Nafn nykranna er sennilega kennt við kynja-
dýr þjóðsagnanna, nykurinn.
í hlýrri löndum má víða sjá stór jurtablöð á löngum stilkum
fljóta í stórum breiðum á vötnum, tjörnum og í lygnum árkvísl-
um. Á milli blaðanna gefur að líta stór og skrautleg blóm, hvít
eða gul, sjaldnar með roðalit. Er það undurfögur sjón. Þetta eru
nykurrósir (Nymphaea og Nuphar), algengar víða um Evrópu.
Þær teljast til nykurrósaættar (Nymphaeaceae) og eru til um 100
tegundir, sem langflestar eiga heima í heitum löndurn. Skal fyrst
vikið að tveimur tegundum, sem vaxa í tempraða beltinu, m. a.
á Norðurlöndum.
Hvít nykurrós (Nymphaea alba) vex um mestalla Evrópu
og skyld tegund í Norður-Ameríku. Eiggja handleggsgildir jarð-
stönglarnir djúpt í botnleðju vatna, tjarna, mógrafa og árkvísla.
Niður úr jarðstönglunum vaxa rætur, en blöð upp frá þeim og
sjást jafnan mörg ör eftir blöð frá fyrri árum. Kafblöð liggja niðri
í vatninu og ber lítið á þeim. En flotblöðin eru stór, kringlótt og
leðurkennd, hjúpuð vaxlagi á efra borði og tollir vatn ekki við þau.
Loftaugun eða varaopin eru á efra borði blaðanna, enda er það
hagkvæmast. Flotblöðkurnar sitja á löngum, sveigjanlegum stilk-
um og þola furðanlega straum og öldugang. Loftgöng mörg eru í
stilkunum, svo að þeir eru léttir í vatninu. Hin stóru, hvítu blórn
fljóta á vatninu milli blaðanna. í blóminu eru 4 græn bikarblöð,
mörg, hvít krónublöð, margir fræflar, geislafræni og svampkennt
beraldin.
Gul nykurrós (Nupliar luteum) vex á svipuðum stöðum og