Náttúrufræðingurinn - 1968, Síða 50

96
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Vandamál við öflun neyzluvatns
Jón Jónsson
JarÖhitadeild Orkustojnunar
Inngangur
Þegar forfeður okkar reistu sér byggðir og bú í hinu nýja iandi
þurfti eðlilega fyrir mörgu að sjá og var vandinn því ekki lítill
að velja bæ sínum sem heppilegastan stað. Eitt af mörgu og eitt
hið allra nauðsynlegasta, sem sjá þurfti fyrir, var neyzluvatnið.
Víða má sjá þess merki enn í dag úti í byggðum landsins, að
bænum var valinn staður við læk eða lind. Bæjarlækurinn var fyrst
og fremst til heimilisnota, þó líka væri hann bæjarprýði.
Stundum létu landnemar sér nægja tjörn og svo var grafinn
brunnur, þar sem ekki var annars kostur. Öld fram af öld var
vatnið svo sótt í lækinn, tjörnina eða brunninn og borið í bæinn.
Það er ekki fyrr en á þessari öld, að meira almennt er tekið að
leiða vatn í pípum inn í Itæ, en umbúnaður vatnsbólsins sjálfs
hefur að öðru leyti ekki tekið verulegum breytingum í þau tæp
1100 ár, sem þjóðin hefur dvalið í þessu landi. Má með sanni segja,
að framfarir á því sviði hafi verið furðu litlar.
Meira vatn og betra
Með tilkomu fjölmargra fiskiðjuvera og frystihúsa víðs vegar á
landinu liafa kröfurnar um meira vatn og betra orðið æ háværari.
Þegar um er að ræða framleiðslu matvæla, er það augljóst mál að
tryggja verður, að notað sé vatn, sem óaðfinnanlegt er til þeirrar
starfsemi.
Það hefur hins vegar sýnt sig, að yfirborðsvatn, sem tekið er úr
lækjum eða tjörnum, er að jafnaði ónothæft til þeirra hluta. Við
rannsóknir, sem Guðlaugur Hannesson, gerlafræðingur, gerði á
127 vatnsbólum að tilhlutan Fiskimatsráðs á árunum 1960—1961,
kom í Ijós, að 38% þeirra reyndust góð, 12% gölluð og 50% ónot-