Samvinnan - 01.08.1967, Side 7

í Sviss snemma árs 1936. Þráttfv: ir lang-
vinn veikindi liafði hún staðið keik við
lilið manns síns, og fráfall hennar varð
honum mikill missir.
Eftir dauða hennar var sem Neliru
harðnaði enn í baráttunni við Breta, og
jafnframt varð hann þollausari við hina
gætnari félaga sína í stjórn Þjóðþings-
flokksins. Margir þeirra höfðu í hótun-
um að segja af sér vegna stefnu hans og
gerræðis, sem einkenndist að þeirra dómi
af óþolinmæði, bráðlyndi, hroka og sjálfs-
þótta. Gandhí sá hvar skórinn kreppti
og skrifaði honum bréf þar sem hann
sagði m. a.: ..Félögum þínum hafa gram-
izt ávítur þínar og valdsmannstónn, og
umfram allt óskeikulleiki þinn og yfir-
burðaþekking“. Gandhí var ekki vanur
að tala utan að hlutunum.
Nehru var svo niðursokkinn í það
meginverkefni að vinna sjálfstæði Iiul-
lands og draga úr eyrnd hinna hrjáðu
milljóna, að hann vanmat á þessum árum
vanda, sem átti eftir að valda vaxandi
erfiðleikum: misklíðina milli hinna ýmsu
trúflokka í landinu, og þá einkanlega
milli Hindúa og Muhameðstrúarmanna.
Þar sem hann var sjálfur gersneyddur
I rúarlegum áhuga, ofmat hann sanngirni
og föðurlandsást hins venjulega Hindúa
og Múhameðstrúarmanns, sem létu
stjórnast af frumstæðum tilfinningum.
Hinar blóðugu óeirðir, sem brotizt höfðu
út með miklu offorsi á þriðja tug aldar-
innar og gert vart við sig endrum og eins
síðan, taldi hann tímabundnar, og þótt-
ist viss um að þær mundu liverfa þegar
fram í sækti. Arið 1936 vann Þjóðþings-
flokkurinn undir forustu Nehrus glæsi-
legan kosningasigur, svo að Bandalag
Múhameðstrúarmanna, sem barðist fyrir
sérstöku ríki, fékk ekki nema eitt af
hverjum 20 atkvæðum Múhameðstrúar-
manna, en á næstu árum mögnuðust liin-
ar trúarlegu viðsjár til þeirra muna, að
í stríðsbyrjun var bilið milli Hindúa og
Múhameðstrúarmanna orðið óbrúanlegt
— og Pakistan á næsta leiti.
Seinni heimsstyrjöld kom Nehru i
mikinn vanda. Hann var svarinn fjand-
maður nazisma og fasisma, hafði neitað
að hitta Mussolini þegar hann fór um
Róm árið 1936, átti ógleymanlegar minn-
ingar frá heimsókn sinni til lýðveldis-
licrsins á Spáni 1938, og mundi líka fimm
skelfilega daga í Tsjungking árið 1939,
þegar hann hafðist við í neðanjarðar-
byrgi meðan á loftárásum Japana stóð.
Af þessum sökum hefði Nehru heilshug-
ar viljað kasta sér og Indlandi út í bar-
áttuna gegn villimennskunni — ef Bret-
ar vildu aðeins láta af heimsvaldastefnu
sinni og veita Indverjum frelsi. En Bret-
ar undir stjórn Ihaldsflokksins þekktu
ekki sinn vitjunartíma. Þegar verst var
komið fyrir þeim á árunum 1941—42
treystust þeir ekki til að ganga lengra en
heita Indverjum fullveldi að styrjöldinni
lokinni. Nehru hafði þegar verið dæmd-
71 árs gamall uppgjafahermaður úr tveim
heimsstyrjöldum óskar Nehru til ham-
ingju á 73 ára afmælinu, 14. nóvember 1962.
ur í fjögra ára fangelsi í október 1940
fyrir uppreisn — og þó hann sæti aðeins
inni í 14 mánuði og lýsti yfir einlægri
samúð sinni með málstað bandamanna,
þegar hann var leystur úr haldi, þá
treysti hvorki hann né megnið af for-
ustuliði Þjóðþingsflokksins sér til að eiga
samvinnu við Breta, nema til kæmi lof-
orð um fullt sjálfstæði að stríði loknu.
Churchill tók slíkri málaleitun fjarri, og
árið 1942 hófst ný alda borgaralegrar ó-
hlýðni í Indlandi, og allir helztu leiðtog-
ar Þjóðþingsflokksins voru enn fangels-
aðir. Bretar gripu til fantabragða til að
bæla niður mótþróa Indverja — og síð-
ustu mánuðina 1942 létu a. m. k. 4000
Nehru ásamt dr. Liibke, forseta V-Þýzkalands,
sem heimsótti Indland í desember 1962.
4
manns lífið, en uni 100.000 þjóðernis-
sinnar voru fangelsaðir. I kjölfar þessa
kom ægileg hungursneyð í Bengal-fylki,
þar sem þrjár og hálf milljón manna a.
m. k. svalt í hel, en tvær og liálf milljón
varð fyrir ólýsanlegum þjáningum. Þess-
ar voðalegu hörmungar voru að nokkru
sök Breta sjálfra, og þá einkanlega
brezka landsstjórans.
Eftir heimsstyrjöldina náði Verka-
mannaflokkurinn völdum í Bretlandi,
og loks tók að rofa til fyrir Indverjum.
Þá vaknaði spurningin, hver verða
mundi fyrsti forsætisráðherra hins sjálf-
stæða ríkis. Nehru þótti ekki jafnsjálf-
sagður í það hlutverk og ætla mætti.
7