Samvinnan - 01.08.1967, Síða 8

MENN
SEM SETTU SVIP
Á ÖLÖINA
Hann átti skæðan keppinaut þar sem
var Sardar Patel, harðsnúinn Hindúi og
þjóðernissinni, andvígur sósíalisma, ein-
beittur maður og raunsær, en skorti hug-
arflug þeirra Gandhís og Nchrus. Patel
átti fylgi fjórðu fimmtu hluta allra
flokksdeilda Þjóðþingsflokksins, sem
vildu fá honum hlutverkið. En Gandhí
fékk því til leiðar komið, að Nehru var
kjörinn í embættið, þó í reyndinni væri
það svo, að þessir tveir ólíku menn héldu
báðir um stjórnartaumana sem félagar og
keppinautar fram til 1950, þegar Patel
féll frá. Sardar Patel átti stærstan þátt í
að bræða hin mörgu og sundurleitu smá-
ríki Indlands saman í eina heild og var
í rauninni „sterki maðurinn“ í landinu
meðan hans naut við.
Arið 1947, meðan verið var að ganga
frá endanlegum samningum um sjálf-
stæði Indlands, brutust út einhverjar
blóðugustu óeirðir í sögu landsins, og
áttust þar einkum við Hindúar og Mú-
hameðstrúarmenn. Morðaldan gekk eins-
og fellibylur yfir landið norðanvert,
þannig að hálf milljón Indverja féll í
valinn á nokkrum mánuðum. 15. ágúst
1947 var sjálfstæði Indlands formlega
viðurkennt, og var þá jafnframt sam-
þykkt að skipta landinu í tvö ríki. En
frekari ógæfu var ekki þarmeð afstýrt
einsog Nehru hafði gert sér vonir um.
Hann reyndist alltof bjartsýnn og trúað-
ur á heilbrigða dómgreind landa sinna. Á
næstu mánuðum reið yfir Indland slík
flóðbylgja morða, rána, eyðileggingar og
allsherjarupplausnar, að slíks munu eng-
in dæmi í hinni löngu og misviðrasömu
sögu Indlands. í Panjab-fylki var háð
raunveruleg borgarastyrjöld með öllum
þeim hörmungum sem bræðravígum eru
samfara. Á nokkrum mánuðum flosnuðu
um 10 milljónir manna upp frá heimilum
sínum og eignum — flúðu frá Pakistan
til Indlands, frá Indlandi til Pakistans.
Enginn veit með vissu hve margir létu
lífið í þessum ósköpum, en mannfallið
var örugglega ekki undir einni milljón.
]Vehru var nú orðinn 58 ára gamall, og
þessir viðburðir fengu mjög á hann, ekki
sízt þar sem liann hafði fallizt á skipt-
ingu Indlands í þeirri einlægu von, að
með því væri hægt að firra frekari vand-
ræðum. Hann sýndi bæði áræði og ein-
beitni í þessum geigvænlegu átökum —
skarst jafnvel eitt sinn persónulega í leik-
inn, þegar óður götulýður í Delhi gekk
berserksgang. Iiann vílaði ekki fyrir sér
að láta skjóta Ilindúa, sem gerzt höfðu
sekir um rán og morð. Ekki var fyrr búið
að stilla til friðar milli Hindúa og Mú-
hameðstrúarmanna heimafyrir en nýjar
viðsjár hófust — stríð í Kasmíi,) þaðan
sem Nehru var upprunninn, og liið
hörmulega morð Gandhís í janúar 1948,
sem hindúískir öfgamenn stóðu að. I
janúar 1949 var samið vopnahlé milli
Indlands og Pakistans í Kasmír fyrir
milligöngu Sameinuðu þjóðanna og fylk-
inu skipt. Önnur lausn á því viðkvæma
máli er ekki fyrirsjáanleg, og hefur það
mjög eitrað samskipti nágrannalandanna
tveggja. Árið 1950 brutust enn út óeirðir
í Bengal-fylki, þegar um milljón Ilindúa
var rekin burt frá Austur-Pakistan og
skapaði geigvænlegt vandamál í hinu
afarþéttbýla fylki. Útaf þessu máli urðu
átök innan sjálfs Þjóðþingsflokksins.
Sardar Patel, hinn harði keppinautur og
félagi Nehrus, var leiðtogi þeirra hægri-
manna í flokknum, sem vildu reka tíu
Múhameðstrúarmenn frá Indlandi fyrir
hvern einn Hindúa, sem hrakinn væri frá
Pakistan. Þannig hugðust þeir losna við
þær 40 milljónir Múhameðstrúarmanna,
sem enn voru um kyrrt í Indlandi, og
stofna síðan hreinræktað Hindúaríki.
Nehru lagðist eindregið gegn þessum á-
formum og hélt fast við það, að Indland
yrði veraldlegt ríki, þar sem öll trúar-
brögð og allir kynþættir nytu sama rétt-
ar, og í þeim átökum vann hann fullan
sigur. Upp frá því réð hin vinstrisinnaða
stefna hans í flokknum, enda féll Patel
frá á þessu ári.
í kosningunum 1951—52 vann Þjóð-
þingsflokkurinn undir stjórn Nehrus
glæsilegan sigur. Nehru hafði verið ó-
myrkur í máli um spillinguna innan
flokksins og þörfina á endurbótum.
Pram til hinztu stundar tók hann öðru-
hverju félaga sína í karphúsið fyrir hóg-
lífi, kæruleysi, fégræðgi og spillingu, en
virðist hafa orðið lítið ágengt í þeirri
viðleitni að uppræta ávexti hinnar
sterku valdaaðstöðu sem flokkurinn
hafði í landinu.
Kosningarnar 1951—52 voru í mörgu
tilliti sögulegar, ekki sízt fyrir þá sök,
að hér var um að ræða umfangsmestu
lýðræðiskosningar mannkynssögunnar. í
þeim tóku þátt ekki færri en 105 millj-
ónir manna, og í næstu kosningum 1957
voru kjósendur orðnir 193 milljónir.
I þessu sambandi er vert að hafa í
huga að Indland er eitt af fáum ríkjum
Asíu sem enn búa við lýðræðisstjórn. Öll
þau Asíuríki sem hlutu sjálfstæði uppúr
seinni heimsstyrjöld og komu á lýðræðis-
skipulagi í öndverðu hafa horfið til ein-
ræðis í einhverri mynd — nema Indland,
Ceylon, Filippseyjar og ísrael (sem í
rauninni er vestrænt ríki). Nehru vann
það þrekvirki að varðveita lýðræði í
landi sínu, þó á hitt beri einnig að líta
að hann ríkti einsog einvaldur í þeim
skilningi, að hann réð öllu í krafti þess
trausts sem þjóðin bar til hans og vott-
aði honum í þingkosningum.
Þó fer því fjarri að allt liafi verið með
kyrrum kjörum í Indlandi á stjórnar-
árum hans. Upp komu alvarlegar innan-
landsdeilur og blóðugar viðsjár, bæði
vegna tungumálavandans og skiptingar
landsins í fylki. Tungumálin eru fjórtán
talsins, hvert með sitt sérstaka letur, og
hefur landinu í stórum dráttum verið
skipt í fylki eftir tungumálum. Það hef-
ur vitanlega stuðlað að pólitískri og
menningarlegri einingu hvers fylkis, en
á hinn bóginn aukið sundrung alríkisins,
enda hafa þjóðernislegar kröfur ein-
stakra fylkja færzt mjög í aukana á síð-
ustu árum og vakið mörg torleyst vanda-
mál.
V andamál Indlands eru fyrst og
fremst fólgin í fátækt og fólksfjölgun.
Til að bæta lífskjör Indverja stofnaði
Nehru til fimm-ára-áætlana sem miðuðu
að ákveðnu lágmarki í framleiðslu og
iðnvæðingu, og mætti segja að þær
áætlanir hafi orðið ein helzta lyfti-
stöng efnahagslífsins eftir 1951. Jafn-
framt kom Nehru á samvinnuskipu-
lagi úti á landsbyggðinni sem hefur
gefið mjög góða raun. Ilin mýmörgu
sveitaþorp Indlands eru alltof lítil til að
mynda starfhæfar efnahagsheildir, og
var því horfið að því ráði að koma á
samvinnu svosem 100 þorpa, sem gætu
í sameiningu hagnýtt sérfræðinga, kenn-
ara, stórvirkar vélar og annað sem örv-
aði framfarir og afköst. Þetta verkefni
er geysiumfangsmikið og ávextirnir
koma ekki allir í ljós strax, en hér var
tvímælalaust um að ræða afdrifaríkasta
skrefið í þá átt að létta örbirgðinni af
Indverjum, enda nefndi Nehru þessa
viðleitni „heilaga iðju“.
Önnur fimm-ára-áætlunin (1956—61)
var mun stórtækari, en ýmis alvarleg
skakkaföll af völdum flóða, þurrka og
fjárhagsvandræða gerðu strik í reikning-
inn. Stjórnin sá sig tilneydda að þyngja
skattabyrðarnar og jafnframt fara fram
á aukna erlenda aðstoð, einkum frá
Bandaríkjunum. í þessari áætlun var
lögð rík áherzla á þungaiðnað samhliða
landbúnaði. Þrjú mikil stáliðjuver voru
reist af Bretum, Rússum og Vestur-
Þjóðverjum. Árið 1961 höfðu meðaltekj-
ur landsmanna aukizt um 18%. í þriðju
fimm-ára-áætluninni var gert ráð fyrir
að auka framleiðsluna um 50%, sem var
tröllaukið verkefni, enda hefur það eng-
anveginn lánazt, og má þar m. a. kenna
um ítrekuðum hallærum sem hafa leikið
landið grátt.
Fólksfjölgunin er geigvænlegasta
vandamál Indverja, því þjóðinni fjölgar
um einar 10 milljónir á ári, þannig að á
síðasta áratugi hefur fjölgunin numið ná-
lega hundrað milljónum. Nátengt henni
8