Samvinnan - 01.06.1970, Page 30

uniun. Þá er og sjálfsagt að fulltrúar þeirra
skapandi listgreina, sem mest kveður að,
skuli eiga sérstaka fulltrúa, og fengju þá
fleiri félög aðild að þessum kosningum, ef
þau yrðu stofnuð, t. d. kvikmyndagerðar-
menn o. fl.
í 9. gr. er lagt til að nefndin verði aðeins
kosin til þriggja ára, og ætti öllum að vera
augljóst hvers vegna það er gert, þegar litið
er á allar þær nefndir, sem þrátt fyrir alls
konar afglöp fá að sitja þar til nefndarmenn
hrökkva upp af. Aftur á móti er varla hægt
að hafa tíðari mannaskipti, því þá gæti
nefndin aldrei fengið tíma til að marka á
kveðna stefnu.
í 10. gr. er kveðið á um fjölda styrkjanna.
Gert er ráð fyrir að þeir séu að minnsta
kosti 25. Þetta er lágmarkstala, sem gaman
væri að hafa hærri, en þar sem ekki er
hægt að eyða nema takmörkuðum hluta
ríkisteknanna til listastarfsemi verður að
láta þetta nægja, en þó má gera ráð fyrir
að samkvæmt þessu skipulagi verði fjárveit-
ingin u. þ. b. helmingi hærri en nú er. Það
sem fyrst og fremst vinnst við að fækka
úthlutunum úr tæplega 100 og niður undir
25, er að fjármagnið nýtist mun betur, þar
sem listamenn eiga að geta helgað sig list
sinni einvörðungu, meðan á styrktímabilinu
stendur. Þess vegna er líka gert ráð fyrir
því að þeir stundi ekki aðra atvinnu (12.
gr.) á meðan, og eru þessi ákvæði einnig í
reglum um núverandi starfsstyrki. Þá má
ekki verja styrknum til skólanáms, þar sem
ríkið veitir aðra styrki til þess.
Um styrkina á að sækja (13. gr.), og ætti
það að liggja beint við. Þar sem umsóknum
á að skila fyrir septemberlok, ætti að vera
nógur tími fyrir nefndina til að ákveða sig
fyrir 15. janúar, en ekki þykir annað fært
en að fastsetja, hvenær hún á að skila nið-
urstöðum, svo menn geti gengið að þeim
vísum, og auk þess hafa t. d. háskólastúd-
entar slæma reynslu af því að niðurstöðum
úthlutunarnefndar þeirra er venjulega ekki
skilað fyrr en eftir dúk og disk. Aftur á
móti er hyggilegt að gefa listamanninum
nokkurn frest til þess honum vinnist tími
til að koma sínum málum á hreint, t. d. að
fá sig lausan úr vinnu eða fá annan í sinn
stað.
í 17. gr. er fjallað um aukagreiðslu, og er
þetta atriði tekið inn vegna þess að fjár-
þörf listamanna er mjög mismunandi. Þann-
ig er yfirleitt mikill munur á efniskostnaði
rithöfundar og myndhöggvara, og þess vegna
sjálfsagt að gera einnig mun á fjárveitingu
til að góður árangur náist.
Þegar talað er um að ríkisvaldinu beri
skylda til að stuðla að aukinni listsköpun,
og ef með ráðstöfunum þess er gert allt til
að tryggja að listamaðurinn nái sem beztum
árangri í starfi sínu, er ekki nema sann-
gjarnt að ríkið fái forkaupsrétt á framleiðslu
listamannsins. Sérstök ákvæði þurfa þó að
vera um leikrit, tónsmíðar og önnur slík
verk, sem færa má upp hvað eftir annað,
og þykir ekki rétt að ríkið geti keypt þau
í eitt skipti fyrir öll, heldur fái aðeins rétt
til frumflutnings.
í 19. gr. er hvað skýrast vikið frá ríkj-
andi ástandi, og eru þessi ákvæði m. a. sett
til að tryggja að í ljós komi, hvern árangur
launagreiðslan hafi borið. Þetta sést bezt á
því að núverandi úthlutunarnefnd hefur
aldrei fengizt til að gera grein fyrir störf-
um sínum, jafnvel þó að eftir sé leitað, og
hafa nefndarmenn verið svo fimir í útúr-
snúningum og öðrum skyldum kúnstum, að
helzt hefur minnt á loftfimleikamenn í sirk-
us. Og með þessum aðferðum hefur þeim
haldizt það uppi að hafa á listamannalaun-
um menn, sem lítið eða jafnvel ekkert
hafa látið frá sér fara árum saman, en
aftur á móti sniðgengið marga unga og
athafnasama menn. Það mætti helzt ætla
að úthlutunarnefnd álíti, að þessir gömlu
skjólstæðingar hennar myndu fá hjartaslag,
ef hýran væri tekin af þeim. Fyrir utan það
að sniðganga unga menn, sem þegar hafa
vakið athygli, hefur aldrei bólað á þeirri
viðleitni hjá nefndinni að styrkja þá, sem
eru að koma fram á sjónarsviðið, og gefa
þeim tækifæri til að sýna hvað í þeim býr.
Með þessu hefur úthlutunarnefnd tekizt að
rýja þessa starfsemi svo allri virðingu, að
jafnvel þeir, sem eru svo heppnir að fá
þessa ölmusu, skammast sín orðið fyrir að
taka á móti henni.
Með ákvæðum þeim sem eru í 19. gr. er
líka verið að stefna að því að auka listkynn
ingu á vegum hins opinbera og reyna þar
með að gera listir virkari þátt í daglegu lífi
manna. Þess vegna er gert ráð fyrir að
úthlutunarnefndin hafi einn fastráðinn
starfsmann, og er það aðeins hugsað til
bráðabirgða, þar sem hugmyndin er að
þessi starfsemi vaxi upp í það í framtíð-
inni að vera stofnun, sem sæi um að sam-
ræma alla starfsemi ríkisins á sviði listkynn-
ingar eða starfaði a. m. k. í nánu samstarfi
við slíka stofnun. Væri þá möguleiki að
gera hugmyndina um „list um landið“ að
veruleika. Slík stofnun mundi þurfa að
hafa á sínum snærum töluverðan fjölda
túlkandi listamanna, og ætti þeim að vera
ljúfara að fá tækifæri til að starfa að sinni
listgrein en þiggja ölmusu úr ríkissjóði eins
og þeir túlkandi listamenn gera sem nú fá
listamannalaun. Væri forvígismönnum þess-
ara listgreina nær að krefjast verkefna fyrir
sig og sína en að heimta að fleiri fái lista •
mannalaun. Ekki get ég séð að t. d. leikari
sé neinu bættari með listamannalaun, ef
hann fær ekki tækifæri til að komast á svið.
Köllun og starf leikara er að leika en ekki
að vera félagar í Heiðursfylkingu lista-
manna, og svo er um alla listamenn; það
sem þeir þurfa er aðstaða til að starfa sér
og öðrum til gagns og ánægju, en ekki að
fá afhenta einhverja silkihúfu árlega.
Hægt væri að hugsa sér starfsstyrki til
túlkandi listamanna, t. d. til hljóðfæraleik
ara sem vildu æfa eitthvert ákveðið verk til
flutnings, en slíka styrkveitingu er erfitt að
setja undir sama hatt og styrkveitingu til
skapandi listamanna, þar sem aðstæður og
starfshættir þeirra eru allt aðrir. Það væri
þá að öllu leyti heppilegra að setja um slíkt
sérstök ákvæði, og við það mundi líka vinn-
ast það, að úthlutun yrði dreift á hendur
fleiri manna, og yrði þannig sneitt hjá ein-
okun. Mætti hugsa sér að byggja upp fyrir
túlkandi listamenn svipað kerfi og það, sem
hér heíur verið sett fram, og síðan væri
samstarf þar á milli um skipulagningu og
framkvæmdaratriði. Sá aðili, sem sam-
ræmdi þessar framkvæmdir, væri svo stofn-
unin, sem minnzt var á að framan. Það
mætti t. d. kalla hana LIST UM LAND-
IÐ. ♦
TILLÖGUR UM
ÚTHLUTUN LISTAMANNALAUNA
1. gr.
Listamannalaun skiptast í tvo flokka:
a) heiðurslaun sem Alþingi veitir árlega og
b) starfsstyrki til skapandi listamanna sem veittir eru árlega af sérstakri nefnd.
2. gr.
Enginn getur hlotið tvenns konar listamannalaun samtímis.
3. gr.
Þingkjörin nefnd veitir árlega 3—4 listamönnum heiðurslaun.
4. gr.
Heiðurslaun miðast við 21. launaflokk opinberra starfsmanna og eru veitt til eins
árs í senn.
5. gr.
Veita má sama manni heiðursiaun ár eftir ár.
30