Samvinnan - 01.06.1970, Page 39

Atli Heimir Sveinsson:
skilið praktískt gildi tónlistar. Hún kennir
fólki einbeitingu, nákvæmni, þolinnueði, er
félagslega mjög þroskandi, fyrir utan list-
ræna persónumótun, sem erfiðara er að
meta á hagrænan mælikvarða. Á þá eigin-
leika sem tónlistin skerpir mun reyna mikið
í hinu tæknivædda framtíðarþjóðfélagi.
Höfuðókostur kennaradeildarinnar er
hversu vanmegnug hún er. Það má mikið
vera ef deildin útskrifar tónlistarkennara
til að mæta fjölguninni; alla vega hefur
s -
Sinfóníuhljómsveit íslands á œfingu undir stjórn Bodhans Wodiczkos.
Þegar rætt er um tónlistarlíf á íslandi
ber að hafa í huga hina íslenzku sérstöðu,
fjarlægð landsins frá öðrum löndum og fá-
menni okkar. Tónlistarlíf er bundið borg-
armenningu. Þess vegna eru þau félög og
stofnanir, sem bera uppi tónlistarlíf hér,
ungar að árum. Margt hefur verið vel gert
í upphafi, en annað miður. Sum mistök hef-
ur eflaust verið erfitt að sjá fyrir, en það
hefur líka hent, að ekki hafi verið hirt um
að kippa þeim í lag síðar. Vandamál okkar
er og verður, hvernig við getum byggt upp
íslenzka tónlistarmenningu við okkar að-
stæður, notfært okkur kosti, sem fjarlægðin
og fámennið hafa upp á að bjóða, og unnið
bug á þeim ókostum sem því fylgja.
Vissulega höfum við átt og eigum góða
tónlistarmenn. Það er og ánægjuleg stað-
reynd, að alltaf fer öðru hverju ungt, efni-
legt fólk til tónlistarnáms erlendis, svo við
þurfum væntanlega ekki að kvíða skorti á
starfskröftum í framtíðinni. íslenzkra tón-
listarmanna bíður mikið starf á ókomnum
árum, uppbyggingarstarf og útbreiðslu. Hins
vegar er hörmulegt til þess að vita, að nú
þegar er starfandi erlendis álitlegur hópur
íslenzkra tónlistarmanna, og ekkert hefur
verið gert til að fá hann heim. Ef við getum
ekki nú tekið við þeim tónlistarmönnum,
sem menntazt hafa erlendis, og skapað þeim
viðunanlega starfsaðstöðu, hvað verður þá
síðar? Ég þori að fullyrða að launakjör tón-
listarmanna á íslandi séu ekki höfuðástæð-
an fyrir því, að tónlistarfólk okkar sezt að
erlendis. Miklu fremur skortur á tækifær-
um, hætta á stöðnun og annað. Hér þarf
því að breyta uppbyggingu tónlistarlífsins
og finna ráð sem duga til að bægia þeim
ókostum frá, sem jafnan er hætta á í fá-
menni. En enginn hefur reynt að finna þau
ráð.
Margt virðist samt mega gera í fljótu
bragði, t. d. stórauka hlut íslenzkra tón-
listarflytjenda í tónleikastarfi höfuðstaðar-
ins, skipuleggja tónleika um land allt, skipu-
leggja skólatónleika, láta hljóðfæraleikara
og söngvara koma meira fram í útvarpi og
sjónvarpi. Að vísu hafa verið gerðar nokkr-
ar tilraunir í þessar áttir, en þær hafa
verið handahófskenndar og reynzt hálfgert
kák.
Einn meginþáttur heilbrigðs tónlistarlífs
er tónlistaruppeldi almennings. Af grund-
velli almennrar tónlistariðkunar spretta upp
atvinnumenn, og kannske einstaka afburða-
menn. Á þessu sviði stöndum við mjög illa
að vígi, og margir vilja halda því fram, að
um afturför sé að ræða frá því sem áður
var. Mig brestur þekkingu til að leggja þar á
nokkurn dóm, en víst er það, að tónlistar-
iðkun almennings, t. d. í heimahúsum, er
hverfandi lítil vegna skorts á tónlistarupp-
eldi. Koma þar líka til greina aukin áhrif
útvarps og grammófóns, sem alls staðar hef-
ur reynzt erfitt að hamla á móti. Það er ein-
kennandi fyrir okkur, að Tónlistarskólinn í
Reykjavík hafði staðið í áratugi, áður en
nokkrum datt í hug að stofna við hann
deild, sem menntaði tónlistarkennara.
Manni virðist að aðaláherzla hafi verið lögð
á að rækta „snillinga". Nú hefur söngkenn-
aradeildin starfað um nokkurt skeið og út-
skrifað söngkennara. Deildin veitir þeim
allgóða menntun, og þótt ýmislegt megi að
starfi hennar finna, stendur væntanlega
margt til bóta. Aðalörðugleikar í starfi
deildarinnar eru hversu illa undirbúið fólk
innritast í hana. Námið tekur þrjá vetur, og
yfirleitt verður að mennta fólk alveg frá
grunni. Tónlistin er nefnilega hornreka í
íslenzku skólakerfi, fær t. d. aðeins einn
tíma á viku; og á gagnfræðastiginu, sem
kannske er mikilvægasti aldurinn í mótun
listasmekks manna, fyrirfinnst engin tón-
listarkennsla. Tónlist er höfð með sem
skrautfjöður á barnaskólastiginu, svo unnt
sé að láta sjást á skýrslum hversu listræn
við séum. Aðrar nágrannaþjóðir, þær sem
við sníðum okkar námskerfi eftir, hafa allt
annan hátt á. Þar er tónlistarnám raunveru-
legur þáttur í almennri menntun frá upp-
hafi til enda. Þessar þjóðir hafa fyrir löngu
hún enga möguleika til að bæta úr þeim
skorti tónlistarkennara sem er um land allt.
Ef deildin verður ekki stórefld strax, verð-
ur ægilegur skortur á tónlistarkennurum á
komandi árum, og þar með aldrei lægra
risið á tónlistarmenningu okkar.
Tónlistarskólar eru allmargir á landinu
og fjölgar smám saman. Þeirra öflugastur
og stærstur er Tónlistarskólinn í Reykjavík,
eins og vera ber. Rekstur tónlistarskóla úti
á landi er sprottinn af samvinnu einstakl-
inga eða félaga, sveitarfélaga og ríkisins.
Að svo stöddu álít ég það vera heppilegt
fyrirkomulag. Um Tólistarskólann í Reykja-
vík gegnir öðru máli. Hann þarf að vera
ríkisskóli, en nú er hann rekinn á vegum
Tónlistarfélagsins að mestu leyti. Hann þarf
að þróast upp í að verða tónlistarháskóli
fyrir allt landið, skóli sem menntar atvinnu-
menn okkar og kennara í tónlist. Auk þess
hefur hann auðvitað hlutverki að gegna sem
almennur tónlistarskóli fyrir Reykjavík. En
enn vantar töluvert á að Tónlistarskólinn í
Reykjavík gegni þessu tvíþætta hlutverki.
Og enginn virðist hafa haft áhuga á því að
gera hann að ríkisskóla, með þeim skyldum
og réttindum sem slíkir skólar verða að hafa.
Eitt vantar tilfinnanlega hér: námsflokka
í tónlist handa fullorðnu fólki. Vísir að því
starfi hefur verið unninn í Tónskóla Sigur-
sveins D. Kristinssonar, og er það lofsvert,
en þetta þarf að stórefla, ekki eingöngu hér
í Reykjavík, heldur út um land allt. Þá vant-
ar margskyns handbækur um ýmsa þætti
tónlistar, bæði fyrir byrjendur og fyrir þá
sem lengra eru komnir.
Erlendis hafa útvarpsstöðvar haft miklu
hlutverki að gegna í tónlistarlífi, bæði hvað
tónlistarflutning og tónsköpun snertir. Út-
varpsstöðvar hafa hlúð mjög að nýjum
stefnum í tónlist, endurvakið ýmislegt frá
fyrri öldum, og fengið hljóðfæraleikurum
og söngvurum þakklát verkefni í hendur.
Þær hafa álitið sig hafa útbreiðslu- og menn-
ingarhlutverki að gegna í tónlist. Hér á
landi gegnir allt öðru máli. Tónlist virðist
39