Samvinnan - 01.10.1970, Blaðsíða 20

Stefán Ögmundsson:
Vandamál
verkalýðshreyfingar
7
9
1
10
//
n
/3
/V
15
!C
/1
/?
19
dcnu 'Vtrr- -tyúu d-u/,
fflÁ*.*. ■Mí^ VJÓ.-CSL 'ltfér'
d&cxýð/it/t tc.
Uj'fanM- 0-tj- 07vl~S fuAta- c-trrd Juj-Cto-ýó CL LUAXK/:
/• <fj ef^X' ‘ff' jjUXý'ðrVtXkA'tciDO/
X- /ð -k/Yvt*- ci /kUloL i-k-tji-ulaýö clb 'jfurl t/i' <Ul«s
í4^uí'H^i'í^#m«7 StiwÍo'.
'L&-UA0A'asifaet/ miAU-t- rt- AK/Wnj't/, erý.
'tulý L dÁýlXT/l'".
V- /*^ cKAyLtk-OL- (ryu^i'uvL.-iuýcc' oý 'frrvhi'i'lýcxiL' Ja/yyidwt^
Iawx-ít/vu fýt/jxýðiaJ.
S. nfb áUýiiíjcL. fxí jfUtL&'ryU'y-wc' ey/-ín. 'rvuýyxc', w viM**
jtyun- ótun+^i' cdO' 0%Y-x.ww'~ úhSyiyiKwisr ?
/o-j ffUxýticn4 ‘wvöX' i-obusc xaUjL- o-cj' dc.'vvijoyickU- ck'
iLÍn'tUnvtic'ÍT'íx’ fci/Vidx. C7n/yU/XOc j-j.UiAJjyovi.4 '
/ , c£¥<rk<. jfoz/ffryt jtfy/fáujeU+*'fU
1 'j/<Ár£>ictecr s£uJUj'Ct+1C&4*X' 0tot**t*US9*y £
<3 rfíl*<>i(rý/ii-r r 6/4rr§a*S*vt>\ t/fáyn<ýýitái • 3
f f’ fjy-ix-iujoi' . 'cjcrv/ju^Sryt/ JJcxjyícL.
5 jb** ^//li/' //&!***-£/*& 2/
c // y?ud„
<&£»£ ‘ • S'-
■I
>K-V1 Kt
!/ *3
4 ty-r-ri&jo *t
<j<"2* c/t Á.’/ rlL >u u .i 'tj**m. /&
^f/pjci+vn/i /írnJjcnAPH' tí •//p/át/fa'
'ýfjM/'.jcn, &/*.<*,cý/.*/& j^cit
l, ý/'áU»., E&ýc. r
fj/fj. JfíS,,... zJi—S'.f-/. //
'y/Utmrj X'J'U^í'Cq rjox
ifliy^rx CC/m,L,y^ Ú
* í2í*n. ^/'/hyn'rruLx'.--1 Ht/o'^/L 5 $
^ //>/. Pn^ýni^'n, <.*-. A-ymS
Fyrsta síSa stofnskrár, sem 381, verkamenn í Reykjavik höfðu undirritað, þegar
stofnjundur Dagsbrúnar var haldinn 26. janúar 1906.
Návu-deilan milli Verkamannafelags Akureyrar og bcejarstjórnar veturinn 1933
—33. Mannsöfnuður á Torfunesbryggju 11,. marz 1933.
I.
í minningabókum undanfar-
inna ára og áratuga hefur oft
verið gerður samanburður á
kjörum alþýðunnar fyrr og nú.
Niðurstaðan hefur oftast orðið
mjög á kostnað fortíðar, en
hallkvæm nútíðinni eins og
eðlilegt er. Við slíkan saman-
burð lífskjara hefur mér jafn-
an þótt skorta mjög á að horft
væri til þeirra miklu breytinga,
sem orðið hafa í atvinnu- og
félagsmálum, sem jafnhliða af-
námi frumstæðustu lífshátta
og skorts hafa leitt til nýrra
og áður óþekktra erfiðleika
vinnandi fólks í þaráttu þess
fyrir efnahagslegu og félags-
legu öryggi.
Við upphaf hinna miklu fé-
lagsmálahreyfinga á íslandi
fyrir síðustu aldamót, verka-
lýðshreyfingar og samvinnu-
hreyfingar, var það höfuðein-
kenni beggja, að þeir sem skip-
uðu sér undir merki þeirra
trúðu þvi, að engum væri bet-
ur treystandi til þess að móta
íslenzkt þjóðfélag að þörfum
vinnandi fólks en fólkinu sjálfu
og samtökum þess. Enginn gæti
hugsað fvrir það, sízt þeir sem
áttu gagnstæðra eiginhags-
muna að gæta.
Verkalýðsfélögin voru stofn-
uð til þess að færa verkafólk-
inu hærra og stöðugra kaup-
g'ald, styttri vinnutíma, hag-
kvæmari vinnuaðstöðu og auk-
ið félagdegt öryggi á öllum
sviðum. Og þessi markmið hafa
venð höfuðinntak í baráttu
verkalýðshreyfingarinnar í
þrjá aldarfjórðunga.
Aðalviðfangsefni íslenzku
verkalýðsfélaganna voru í upp-
hafi þau að fá viðurkenningu
fyrir starfi sínu og tilvist, fá
samningsréttinn viðurkenndan.
Eignastétt þeirra tíma neytti,
eins og kunnugt er, allra
bragða til þess að brjóta verka-
lýðsfélögin á bak aftur og
hafnaði rétti þeirra til þess að
ákveða verð vinnunnar og fé-
lagslega aðstöðu launafólks.
Þegar eignastéttin varð að
hopa fyrir samtökum verka-
fólks, hóf hún snemma að leita
ráða til þess að mylja það nið-
ur, sem á vannst, og í gegnum
völd sín í þjóðfélaginu tók hún
að byggja æ fleiri múra til
varnar því, að verkafólkið fengi
notið nema hins minnsta af
verðmætasköpun vinnu sinnar.
Þessari gagnsókn eignastétt-
arinnar miðaði hægt í fyrstu,
enda stóð í vegi fyrir henni
viðtekin siðfræði um heiðarleik
í samskiptum manna í þjóðfé-
laginu. Og þau siðaboð voru
mótuð og ydd af aldagamalli
baráttu íslenzkrar alþýðu við
sviksama og ránfíkna kúgara,
sem einskis svifust. Nú eru þeir
timar löngu liðnir, að kenning
um heiðarleik í viðskiptum tor-
veldi athafnir íslenzkrar eigna-
stéttar til gróða. í dag er höf-
uðvandamál verkalýðshreyf-
ingarinnar að koma í veg fyrir
það öryggisleysi, sem af því
stafar, að viðsemjendum henn-
ar er ekki treystandi til samn-
ingsgerðar við verkalýðssam-
tökin til mikið lengri tíma en
það tekur að skrifa undir
samningana.
II.
Ein hinna gömlu kenninga,
sem borgaralegt þjóðfélag
bvggði á, efnahagslega og sið-
fræðilega, var iðjusemi og
sparnaður. Þetta voru horn-
steinar í ke,-finu, sem ekki varð
haggað. Sérstaklega þóttu
þessar kenningar alþýðunni
nauðsvnlegar ásamt skilyrðis-
lausri hlýðni við alla yfirboð-
ara. Valdhafarnir sjálfir
reyndu meira að segja að gæta
hófs í eyðslu, og slæpingshátt-
ur þótti ekki heldur gefa al-
hýðunni hollt fordæmi. Þá var
gjarnan hugsað til þessa orð-
tækis: ..Það höfðingjarnir haf-
ast að, hinir ætla sér leyfist
það“.
Verkalýðshreyfingin viður-
kenndi lögmál iðjusemi og
sparnaðar og hefur jafnan
starfað samkvæmt þeim. Á
fyrstu dögum hófst hún handa
um söfnun sjóða til styrktar
fólki sínu. Komið var á fót
sjúkrasjóðum, slysabótasjóðum,
tryggingasjóðum gegn at-
vinnuleysi, ellilaunasjóðum og
loks útfararsjóðum. Þessa
s.ióði mynduðu meðlimir verka-
lýðsfélaganna af lágum laun-
um sínum í trú á stöðugleika
peninganna og í trausti þess að
kenningin um iðjusemi og
sparnað væri sönn. Hún væri
grundvöllur hins fyllsta örygg-
is svo að segja frá vöggu til
grafar. Og enginn vafi er á
því, að margir valdhafar og at-
vinnurekendur höfðu áður fyrr
þessa sömu trú og byggðu at-
hafnir sínar á henni.
En af reynslu sinni í baráttu
við eignastéttina varð fólk-
inu í verkalýðshreyfingunni
snemma ljóst, að það yrði að
renna fleiri stoðum undir ör-
yggi sitt og samtakanna.
Verkalýðssamtökunum bæri að
móta sem flesta þætti þjóðlífs-
ins vinnandi fólki í hag. Eng-
um væri betur til þess trúandi,
sizt þeim sem sátu hinum meg-
in við samningaborðið og neit-
uðu óskum þess um betri lífs-
afkomu. Því var það að alþýða
manna hófst handa um stofn-
un eigin verzlunarsamtaka, og
þar áttu, er fram í sótti, óskilið
mál allir þeir, sem þurftu að
vinna hörðum höndum fyrir
brauði sinu: bændur og verka-
menn. Báðar voru hinar miklu
félagsmálahreyfingar stofnað-
ar í sama augnamiði: að færa
hinu vinnandi fólki sem rétt-
látast verð fyrir vinnu sína, og
18