Samvinnan - 01.10.1970, Blaðsíða 52

Meiji lceisari, sem gerSi „byltingiina“ 1868 og ger-
breytti Japan á einum mannsaldri. Ilann ríkti til
1912.
vegar víðtæk erlend áhrif og ögrun bæði
fyiir og eftir einangrunarskeiðið.
Fyrir „sóttkvíartímabilið" voru kín-
versk áhrif sterkust. Þau hófust i lok
fjórðu aldar eftir Kristsburð þegar Jap-
anir lærðu skipasmíðar, málmiðju, sútun
og vefnað af meginlandsbúum. Síðar tóku
þeir upp kínverskt myndletur og lærðu
læknislistir, tímareikning, stjörnufræði
og boðskap Konfúsiusar ásamt kínverskri
stjórnspeki. Taóismi og Búddadómur
komu lika frá meginlandi Kína. En á til-
tölulega skömmum tima höfðu Japanir
tileinkað sér þennan verklega og andlega
innflutning og umskapað hann i sam-
ræmi við þarfir og kröfur eigin hefða og
þjóðareinkenna. Af hinu erlenda sæði
runnu upp japönsk blómstur, einsog fyrir
töfra.
Þó keisaraættin héldist að nafni til við
völd frá upphafi sögusagna framá þenn-
an dag, voru hin eiginlegu völd í landinu
um tæpra sjö alda skeið (1192—1868) i
höndum herstjóra (sjóguna), sem stýrðu
einhverju háþróaðasta lénsríki sögunnar
með yfir 200 lénsherrum. Keisararnir
lifðu ljúfu lífi i höfuðborginni, Kíótó, en
sjógunarnir stýrðu landinu með harðri
hendi frá Kamakúra. Á seinni hluta þessa
skeiðs eða frá öndverðri 17. öld lokaðist
Japan einsog hörpudiskur og rauf allt
samband við umheiminn. Einungis örfáir
kínverskir og hollenzkir kaupmenn fengu
heimild til að hafast við á lítilli ey úti-
fyrir Nagasaki og stunda þar kaupskap.
Hér mun vera um að ræða lengstu sjálf-
skapaða „útlegð“ þjóðar frá umheimin-
um sem sagan geymir.
En i júlí 1853 stefndi bandaríski sjó-
liðsforinginn Perry fjórum skipum inná
Tókió-flóa og þvingaði smámsaman jap-
önsk stjórnvöld til að taka á ný upp
samskipti við önnur lönd. Brátt voru
gerðir viðskiptasamningar við Rússland,
England, Holland og Bandaríkin. En það
liðu 14 ár þartil veldi herstjóranna var
brotið á bak aftur og keisarinn tók völd-
in aftur í sínar hendur. Hinn kornungi
keisari gerði „byltingu“ sína árið 1868,
flutti höfuðborgina frá Kíótó („Höfuð-
borgin í vestri“) til hinnar gömlu borgar
Edó, sem uppfrá þvi var nefnd Tókió
(„Höfuðborgin i austri“), og breytti á
einum mannsaldri miðalda-lénsríki i eitt
mesta iðnaðar- og herveldi veraldar —
en sú furðusaga á sér enga hliðstæðu í
heimssögunni. Japanir unnu tvö stríð á
þessu skeiði, annað gegn Kínverjum 1894
—95, hitt gegn Rússum 1904—1905, og
juku allmjög lendur sínar.
Meiji keisari féll frá árið 1912 eftir ein-
stæðan feril, og við rikjum tók sonur
hans, Haíshó, sem rikti til 1926, þegar
núverandi keisari settist í hásætið. Hann
er kallaður Híróhitó af Vesturlandabúum,
en opinbert nafn hans er Sjoúa, og verð-
ur það nafn geymt i sögunni þegar hann
er allur, en i lifanda lifi kalla Japanir
þjóðhöfðingja sinn einungis Keisarann
(Tenno). Japanir tóku þátt í fyrri heims-
styrjöld við hlið Bandamanna og voru í
stríðslok viðurkenndir sem eitt af stór-
veldum heimsins. En brátt tóku hernað-
ar- og landvinningasinnar að láta til sín
taka og skákuðu smámsaman keisaranum
til hliðar, enda er hann friðsemdarmað-
ur mesti og hefur meiri ánægju af vís-
indastörfum en stjórnmálum. Það voru
herforingjar Japana og handbendi þeirra
meðal stjórnmálamanna sem stóðu að
hinu hrapallega stríði við Kínverja 1937
og árásinni á Pearl Harbour 1941, sem
hratt Japan útí örlagaríkan hildarleik
við Bandaríkin.
50